VAN GÖLÜ HAVZASI’NDA BAT VE KERPİÇİN MİMARİDE KULLANIMI
Authors : Şahabettin Öztürk
Pages : 103-122
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2013-11-19
Article Type : Other
Abstract :Van ve çevresinde kerpiç, tarih boyunca askeri mimaride; burç ve sur, dini mimaride; kilise ve cami, sivil mimaride konut yapımında önemli bir inşaat malzemesi olarak kullanılmıştır. Kerpiç yapımında kullanılan toprağın en önemli özelliği çorak, geçirimsiz olması ve kum ve kil oranının ideal olmasıdır. Suyu içerisine çeken toprak karışımı daha sonra yalın ayakla birkaç kez çiğnenerek ezilerek hazırlanır. Bu şekilde ezilen çamur, kürek ile toplanarak yaklaşık iki gün toprak zemin üzerinde bekletildikten sonra kerpiç, çamur, sıva, püşürük ve bat yapımı için kullanılır. Kalıp içerisine yerleştirilen çamur kerpiç ustasının elleri ile sıkıştırılır ve üst yüzeyi ahşap mala ile perdahlanarak kalıp yukarı doğru özenle çekilir. Kerpiç daha sonra düşey bir konumda zeminden kaldırılıp birkaç günde düşey vaziyette kurutulduktan sonra ana ve kuzu şeklinde üçgen bir formda istiflenerek kullanıma hazır bir duruma getirtilir. Temellerde kaba yonu taş ile moloz taş, bağlayıcı malzeme olarak da kül katkılı çamur harcı kullanılır. Van mimarisinde özellikle bahçe duvarlarının yapımında, kale ve sur duvarlarında, burçların yapımında kullanılan malzeme kerpiç değil "Bat” adı verilen yapı malzemesidir. Bat yapımında kullanılan çamur; kerpiç yapımında kullanılan çamur karışımları gibi hazırlanır. Ancak, saman yerine "kırcom” kullanılır. Üst üste ve yan yana sıralanan yumuşak ve kolay şekil alabilen bu tür duvarlar tam olarak güneş altında kuruduktan sonra kerpiç duvarlara göre kar, yağmur, rüzgâr, soğuk ve sıcak koşullarına daha dayanıklı ve uzun ömürlü olurlar. Bahçe duvarlarının "Möhre” yapımında duvarı zeminden yaklaşık bir metre yüksekliğe kadar moloz ve ya kayrak sal taşı yardımı ile duvar inşa edilir. Toprak yüzeyinde kalan 0.50 m yüksekliğindeki taş duvar möhre duvarının su ve kardan olumsuz etkilenmesini engeller. Kerpiç yapıların başta insan olmak üzere her türlü canlının yaşamı için, fiziksel ve kimyasal özellikler açısından en uygun yapı malzemesi olduğu bir gerçektir. Son yıllarda geleneksel mimari kültürümüzün önemli yapım malzemesi olan kerpiç yapıları hızlı bir şekilde yok olmaktadır. Bu konuda ne ilgili bakanlık ne de mimarlık fakültelerinde detaylı bir eğitim verilmemektedir.Keywords : Bat, Kerpiç, Toprak, Düz Dam, Çamur