- Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi
- Issue: 19
- OSMANLI DÖNEMİNDE BATILILAŞMA SÜRECİNİN ORTADOĞU’YA VE AFRİKA’YA YANSIMASI: MISIR VE İSRAİL’DEN ÖRNE...
OSMANLI DÖNEMİNDE BATILILAŞMA SÜRECİNİN ORTADOĞU’YA VE AFRİKA’YA YANSIMASI: MISIR VE İSRAİL’DEN ÖRNEKLER
Authors : Ahmet Ali Bayhan
Pages : 23-65
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2010-03-01
Article Type : Other
Abstract :Osmanlı Devleti’nde Batılılaşma süreci, Sultan III. Ahmet zamanında Lale Devri denilen bir geçiş evresinin ardından Sultan I. Mahmut’la birlikte hızlanmıştır. Böylece başta başkent İstanbul olmak üzere Osmanlı’nın hâkim olduğu topraklarda Barok, Ampir ve Eklektik adı verilen Batılı üsluplar etkisini bütün canlılığıyla sergilemeye başlamıştır. Bu sürecin Ortadoğu’ya ve Afrika’ya da paralel olarak yansıdığını söylemek mümkündür. Ortadoğu’da XIX. yüzyılda yoğun imar faaliyetlerinin sergilendiği İsrail’in Yafa kentindeki eserler ile Afrika’nın kilit bölgelerinden birisi olan Mısır’daki uygulamalar bunun en güzel göstergesi durumundadır. İbrahim Bey elKebir’in biri Kahire’de (1753–54), diğeri Tanta’da (1768) iki Sebil-Küttabı, Kahire’deki Sultan I. Mahmut Sebil-Küttabı (1750), Sultan III. Mustafa SebilKüttabı (1758), Ahmet Hüseyin (Hüseyin Şüeybi) Sebil-Küttabı (1758), Rukiye Dudu Sebil-Küttabı (1761), Nefise Beyza Sebil-Küttabı (1796), Çavuş Ali Kethüda Sebil-Küttabı (1797–98), Tosun Paşa Sebil-Küttabı (1821), İsmail Paşa SebilKüttabı (1828), Erzincanlı Hasan Ağa Sebil-Küttabı (1830), Silahtar Süleyman Ağa Sebil-Küttabı (1837), Ümmü Abbas Paşa Sebil-Küttabı (1867), Ahmet Rıfat Paşa Sebil-Küttabı (1864), Mustafa Fazıl Paşa Sebil-Küttabı (1863) ile Tanta’daki Ahmedi Sebili (XIX. yüzyıl) bu sanatsal gelişimin temsilcileri olarak gösterilebilir. Bunun yanı sıra Mehmet Ali Paşa ve torunları tarafından ortaya konan çeşitli yapılarda (Kahire’deki Mehmet Ali Paşa Camii, Harem Sarayı, Cevher Sarayı ve Şobra Sarayı ile İskenderiye’deki Ras el-Tin Sarayı, Ömer Paşa Sarayı ve XIX. yüzyıl konutları) da Barok ve Ampir üslupların etkileri görülebilmektedir. Diğer taraftan biz biliyoruz ki, Batılılaşmanın Osmanlı Sanatına etkisi özellikle süsleme alanında daha etkin olmuştur. Dolayısıyla Kahire’deki pek çok yapıda bu dönemde karşımıza çıkan ‘C’ ve ‘S’ kıvrımları, Hollanda manzaralı Delft çinileri, servi, lale, karanfil, narçiçeği, bir vazodan çıkan çiçek desenleri, bahar çiçekleri ve realist çiçek-kıvrık dal ile çin bulutu gibi motiflerde de bu etkileşimi görmek mümkündür. Yafa şehrinde görülen mimari eserlerde ise, bir taraftan Hasan Bey Camii ile II. Abdülhamit’in Arap eyaletlerindeki İslamcı politikaya uygun olarak başkent ve mahalli üslupların eklektik biçimde tatbiki, diğer taraftan Sıksık Camisi Sebili, Ebu Nabbut Sebili, Süleyman Paşa Sebili, Yeni Hükümet Binası ve Saat Kulesi gibi yapılarla da İstanbul’da bu dönemde yaygın olan batılı üslupların yöreye yansıması söz konusu olmaktadır. Bu çalışmada Batılılaşma sürecinin Osmanlı Mısır’ına ve kısmen de Filistin bölgesine nasıl yansıdığını örneklerle birlikte ortaya koymaya çalışacağız.Keywords : Osmanlı’da Batılılaşma, Mısır, İsrail, Yafa