- Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi
- Issue: 36
- Rusya İmparatorluğu Dönemi Tarih Yazımında Peçenekler
Rusya İmparatorluğu Dönemi Tarih Yazımında Peçenekler
Authors : Mualla Uydu Yücel
Pages : 97-117
Doi:10.26650/gaad.872978
View : 6 | Download : 3
Publication Date : 2021-12-20
Article Type : Research
Abstract :Karadeniz’in kuzeyi ile Doğu Avrupa ve Balkanlarda önemli siyasi ve kültürel varlık gösteren Peçeneklere dair ilk özel çalışmalar Rusya İmparatorluğu döneminin sonlarına doğru 1872 yılında V.G. Vasilyevskiy ve 1884 yılında P.V. Golubovskiy tarafından yapılmıştır. Vasilyevskiy bugün dahi üzerine çıkılamayan "Bizans ve Peçenekler” adlı çalışmasında Peçeneklerin Bizans’a yaşattıklarını tüm teferruatı ile ortaya koyarken; Golubovskiy Peçeneklerin yaşadıkları coğrafya ile siyasi tarihlerinden özellikle de Ruslar ile olan ilişkilerinden bahsetmiştir. Bu çalışmamızda her iki yazarın eserlerinde Peçenekleri nasıl anlattıklarını ortaya koymaya çalışacağız. Bu iki bilim insanın ve sonrasında yapılan çalışmalarda dağınık yaşadıkları için "bir devlet teşekkülü içerisinde yer alamayan” denilerek devlet kurmadıkları söylenen Peçenekler gerçekten de bir devlet kurmamışlar mıdır? Yoksa bu düşünce Rus tarihçilerinin yazımından mı kaynaklanmıştır? Bunun üzerinde duracağız. 19. yüzyıl boyunca devam eden yazımda Peçeneklerin daha çok siyasi tarihleri ile ilgili bilgiler verilmekte, onların Bulgar Devletinin yıkılmasından sonra ortaya çıkan boşluğu doldurdukları ve 11. ve 12. yüzyılda Bizans yönetimi için, Asya’daki kardeşleri Selçuk Türkleri kadar korkunç düşman oldukları vurgulanmaktadır. Bu dönem yazarları Birinci Haçlı Seferinin sebeplerinden birini de Peçeneklerin Balkanlardan Bizans’ı sıkıştırmaları olarak göstermektedirler. Peçenekler 896 yılında geldikleri Karadeniz’in kuzeyinde Doğu Slavyan boyları ile siyasi ilişkiler kurmuşlardır. Rus yıllıkları bu ilişkileri daha çok efsaneler üzerinden vermeyi uygun bulmuşlardır. Bu efsanelerde Peçenekler yenilmesi çok güç bir millet olarak verilmişlerdir. O sırada Hazarların idaresi altında yaşayan bazı Doğu Slavyan boyları, yine güçlü bir Türk boyu ile mücadele etmek yerine ortak menfaatlerde birlikte hareket etmeyi tercih etmişlerdir. Doğu Slavları ve bazı kavimler birleşerek bir millet teşekkülü içerisinde yer almışlar ve Rus adı ile ortaya çıkarak Kiyev Knyazlığını kurmuşlardır. Bilindiği üzere bu Knyazlığın kurulmasında Hazarlar etkili olmuşlardır. Hazarlardan sonra arka arkaya, Peçenek, Uz ve Kuman/Kıpçak Türk boyları ile karşılaşan ve onların sürekli saldırılarına maruz kalan bu Knyazlığın tarih yazımında araştırıcılar bu Türk boylarına kanaatimizce "devlet” kurdurmamışlardır. O yüzden de bizde bugün kendi tarih yazımında onları anlatırken bu ifadeyi kullanmaktayız.Keywords : Peçenekler, Bizans, Hazarlar, Slavlar, Tarih Yazımı, Rusya İmparatorluğu