- Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 5 Issue: 10
- OSMANLI DEVLETİ’NDE ELEKTRİKLİ TELGRAF HABERLEŞMESİ VE SAĞLADIĞI AVANTAJLAR ÇERÇEVESİNDE KASTAMONU E...
OSMANLI DEVLETİ’NDE ELEKTRİKLİ TELGRAF HABERLEŞMESİ VE SAĞLADIĞI AVANTAJLAR ÇERÇEVESİNDE KASTAMONU EYALETİ’NDE TELGRAF HATLARI KURULUM FAALİYETLETLERİ (1864-1876)
Authors : Alperen Yalçın Bazna
Pages : 675-692
Doi:10.53718/gttad.1263535
View : 56 | Download : 80
Publication Date : 2023-07-20
Article Type : Research Article
Abstract :19. yüzyılın son çeyreğinde telefon, 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra internet, cep telefonu gibi son teknolojik haberleşme araçları keşfedilmeden önce iletişim tarihi açısından üç büyük devrim gerçekleşmişti. Bunların ilki yazı, ikincisi matbaa ve üçüncüsü elektrikli telgraf idi. Elektrikli telgraf, eskiden kara ve deniz yolu ile nispeten uzun zamana bağlı olarak gerçekleştirilen haberleşmeyi artık deniz ve kara yolu ulaşımından bağımsız ve anlık olarak yapılabilmesine imkân tanıdı. Bu ise özellikle geniş coğrafyalara hükmeden devletler için büyük avantajlar sağladı. Söz konusu avantajlar, devletlerin güvenliklerini daha hızlı ve etkili bir şekilde temin edip otoritelerini tesis etmeleri, ekonomik politikalarını belirleyip geliştirmeleri, ticaretlerini arttırıp mamuriyet, refah ve teknolojik seviyelerini arttırmaları gibi hususlardı. Bu çerçevede Osmanlı Devleti de sanayi devrimi ürünü olan elektrikli telgrafın bahsi geçen avantajlarından faydalanmak için bazı çalışmalar yaptı. Fakat bu çalışmalar kimi sorunlar nedeniyle Kırım Savaşı’na kadar ertelenmek durumunda kaldı. Kırım Savaşı ile Osmanlı ülkesine ilk olarak askeri ve siyasi bazı gerekçelerle giren elektrikli telgraf, zamanla ülkenin pek çok yerine uzatıldı. Savaş sonrasında ilk hatlar Rumeli’de bulunan şehirler ile İstanbul daha sonra İstanbul ile Anadolu şehirleri ve Ortadoğu arasında kuruldu. Öyle ki 19. yüzyılın son çeyreğinin başlarına gelindiğinde Osmanlı ülkesinde bulunan telgraf hatlarının uzunluğu yaklaşık olarak 27 bin 360 km’ye kadar ulaşmıştı. Telgraf hatlarının zamanla bu kadar geniş alanlara kadar uzatılması bir bakıma devletin teknolojik gelişmeleri yakından takip edip anında kullanma noktasındaki istekliliğini ortaya koyuyordu. 1861 yılında iki yıllık eğitim süresi bulunan Fünun-ı Telgrafiye Mektebi’nin kurulması bu kabildendi. Mektepte telgraf ile ilgili teknik bilgiler öğretiliyordu ki bu okulların sayıları zamanla arttırılacaktı. Teknoloji ile iletişimin anlık olması aynı zamanda bilginin ulaşım maliyetinin asgari seviyede kalmasını sağlıyordu. Osmanlı hükümeti telgrafı, taşrada toplumsal, idari, siyasi, ekonomik gibi birtakım olumsuzluklar ya da kargaşalıklar halinde etkili bir araç olarak kullandı. Bu çerçevede herhangi bir eşkıyalık olayında devlet, taşradaki yetkililere ne yapılması gerektiğini anında bildiriyordu. Yine konsoloslar ile yaşanabilecek olumsuzluklar ile kaçakçılık olaylarında da telgraf etkili bir araç olarak kullanılmıştı. Telgrafın diğer önemli yanı da insanlar arasındaki hızlı haberleşmeyi sağlayacak olmasıydı. Bu durum halkın neden telgraf kurulum faaliyetlerinde bulunduklarının cevabıydı. Gerçekten de özellikle Anadolu’da telgraf hatlarının zaman içerisinde yaygınlık kazanmasında halkın devlete yaptığı hizmet ve katkılar önemli bir pay oluşturmuştu. Halkın yaptığı hizmetler daha çok direklerin hazırlanıp dikim vesair işler ile telgrafhanelerin inşası ve yaptıkları kimi bağışlardı. Buna karşılık devlet ise Avrupa’dan satın alınması gereken tel, porselen gibi eşyaları temin ediyordu. Bu çalışmada devlet ve millet işbirliği çerçevesinde Kastamonu ve ona bağlı Çankırı, Bolu ve Sinop sancaklarındaki ilk telgraf hatları kurulum faaliyetleri ele alınmıştır.Keywords : Osmanlı Devleti, Telgraf, Kastamonu, Çankırı, Sinop