- Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 4 Issue: 7
- "TAN YILDIZI" GAZETESİ’NDE CEDİTÇİ AYDINLARA YÖNELİK MUHALEFET (1906)
"TAN YILDIZI" GAZETESİ’NDE CEDİTÇİ AYDINLARA YÖNELİK MUHALEFET (1906)
Authors : Emre Özsoy
Pages : 227-238
Doi:10.53718/gttad.1036270
View : 8 | Download : 3
Publication Date : 2022-01-20
Article Type : Research
Abstract :Genel bir tarihleme ile XIX yüzyılın başlarından XX yüzyılın ilk çeyreğine kadar olan zaman dilimi, Türk Dünyası için pek çok alanda istikrarsız bir dönemi ifade etmektedir. Türk Dünyasının tek bağımsız devleti olarak Osmanlı, yıkılmanın eşiğinde Avrupa devletleri ile bir diplomasi savaşı içerisinde bulunurken, İdil-Ural bölgesinde, Kafkasya’da, Kırım’da ve Türkistan’da çoktan Çarlık Rusya’nın hâkimiyeti tesis edilmiş vaziyetteydi. Bununla birlikte söz konusu zaman dilimi Türk Dünyası için yenileşme veya modernleşme düşüncesinin faaliyete konduğu bir dönemi ifade etmektedir. Bugün, Ceditçilik olarak bilinen ve dünyevî hayatın her alanına sirayet eden bu yenileşme çabası; kadın haklarından mektep-medrese sorunlarına, ortak Türk dili oluşturulmasından siyasî taleplere ve dinde yenileşme konularına kadar pek çok alanda kendisini göstermiştir. Bu durum, Ceditçi hareketin doğuş esnasından itibaren sürekli gelişim ve değişim içerisinde olduğunu, modern zamanın gereklilikleri çerçevesinde faaliyetlerde bulunduğunu göstermektedir. Matbuat faaliyetleri, Ceditçi hareketin en önemli alanlarından birisini oluşturmuştur. Bu anlamda tetikleyici gelişme şüphesiz 1905 Rus Devrimi’dir. 1905 Rus Devrimi ile birlikte Rusya Türkleri arasında her alanda olduğu gibi matbuat alanında da büyük bir canlanmanın başladığına şahit olunmaktadır. Kısa zaman içerisinde çok sayıda gazete ve dergi yayın hayatına girmiş ve matbuat faaliyetleri, modernleşme fikrini topluma aktaran bir aracıya dönüşmüştür. "Kazan Muhbiri”, "Vakit”, "Yıldız” başta olmak üzere pek çok gazete ve "Çükeç”, "Ülfet”, "Şura” gibi önemli dergiler İdil-Ural sahasında kendisini göstermiştir. Bu yayın organlarına zamanla yenileri katılırken matbuat; Rusya Türklerini sosyal, siyasî ve kültürel anlamda modern zamana taşımanın gayreti içerisine girmiştir. Ceditçi hareketin etkin olduğu dönemde çıkan pek çok gazetenin Ceditçi hareketi desteklediği görülmektedir. Bunun nedenleri arasında bizzat Ceditçi aydınların matbuat sahasında etkin olmalarının büyük payı vardır. Diğer yandan Ceditçiler gibi düşünmeyen, onların Rusya Türklerine yönelik politikalarına karşı duran yayın organlarının da sahada olduğu bir gerçektir. Bu anlamda Tan Yıldızı gazetesinin ayrı bir yeri vardır. Dönemin önde gelen gazetelerinden "Tan Yıldızı”, takip ettiği sosyal-demokrat çizgi ile hem Tatar toplumu hem de aydınlar arasında radikal bir çizgide görünmüştür. Gazetede yayımlanan makalelerde Ceditçi aydınlara yönelik muhalif bir tutum sergilenmiştir. Özellikle Ceditçi aydınların bütün Rusya Türklerini kapsayan birleştirme siyasetleri beyhude bir çaba olarak değerlendirilmiştir. Sosyalizm fikri etrafında birleşen Tan Yıldızı gazetesinin yazarları, Rusya Türklerine yönelik faaliyetlerinde sınıfsal ayrım üzerinde durmuşlar ve bu anlamda Ceditçiler ile farklı çizgide yer almışlardır. Dolayısıyla Ceditçi aydınların "Müslüman İttifakı” çerçevesinde yaptığı çalışmalar, Tan Yıldızı çevresinde makul karşılanmayarak eleştirilere maruz kalmıştır. Bu çalışmada; "Tan Yıldızı” gazetesi ve çevresinin, Ceditçi aydınlara yönelik muhalif tutumu ve bunun nedenleri incelenmeye çalışılacaktır. Bu anlamda; Ceditçi aydınlar ile Tan Yıldızı gazetesi çevresi arasındaki tartışmaların nedenini oluşturan "Müslüman İttifakı, sosyalizm, ortak Türk dili oluşturma fikri ve Rusya Müslümanları arasında sınıfsal mücadele gibi konular üzerinde durulacaktır.Keywords : Tan Yıldızı Gazetesi, Ceditçilik, Rusya Türkleri, Rusya Müslümanları İttifakı