- Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 4 Issue: 7
- HARP RAPORLARI PENCERESİNDEN MUDANYA MÜTAREKESİ’NDEN LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI’NA KADAR ASKERÎ HAVACILI...
HARP RAPORLARI PENCERESİNDEN MUDANYA MÜTAREKESİ’NDEN LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI’NA KADAR ASKERÎ HAVACILIK FAALİYETLERİ
Authors : Davud Kapucu
Pages : 329-348
Doi:10.53718/gttad.1030259
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2022-01-20
Article Type : Research
Abstract :Mondros Mütarekesi’nin ardından Anadolu’nun değişik bölge ve yerleri İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmiştir. Bu ortamda Osmanlı orduları terhis edilmiş sadece ülkeyi korumak için çok az bir kuvvetin kalmasına müsaade edilmiştir. İşgaller, Anadolu’da Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ile kuva-yı milliyenin kurulmasına yol açmıştır. Bu sırada Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışı ile Millî Mücadele başlamıştır. İstiklal Harbi’nin askerî ve siyasî başarılarla sonuçlanmasının ardından yeni Türkiye Devleti, bağımsız bir devlet olarak varlığını tüm dünyaya onaylatmak amacıyla Lozan Konferansı’na katılmıştır. Türkiye, Lozan görüşmelerinin başlangıcından sonuna kadar geçen zaman zarfında diplomasi ve savaş hazırlığını eşgüdümlü olarak yürütmek zorunda kalmıştır. Lozan Görüşmeleri devam ederken görüşmelerin kesintiye uğraması halinde işgal altında bulunan İstanbul, Çanakkale ve Boğazlar ile Musul’un askerî operasyonla alınması amacıyla askerî hazırlıklara devam edilmiştir. Türk ordusu Mudanya Mütarekesi ile silah bırakmış olmasına rağmen konferans sürecinde hazırlıklarına devam ederek etkinliğini korumuştur. Süreç içerisinde İstanbul ve çevresinin alınmasına yönelik Türk topraklarında yaşanabilecek olası yeni bir askerî harekât çerçevesinde hava unsurlarının faaliyetleri de Lozan Barış Görüşmelerinin sonuna kadar devam etmiştir. Türk hava unsurları, 11 Ekim 1922 tarihinde imzalanan Mudanya Mütarekesi’nden sonra Lozan Barış Antlaşmasının imzalanmasına kadar geçen periyotta yaptığı keşif ve gözetleme faaliyetleri ile İtilaf kuvvetlerinin konum, yer ve hareketliliğini yakından takip etmiştir. Bu kapsamda bir taraftan İtilaf kuvvetlerinin tüm faaliyetleri gözlenmiş, diğer taraftan da olası taarruza hazırlık yapılmıştır. Türk ordusunun teyakkuzuna karşın, İtilaf devletleri de olası çatışma riskine karşı hava faaliyetleri ile (hatt-ı fasıl) ayırıcı çizgiyle belirlenen hat boyunca Türk tarafındaki gelişmeleri sürekli olarak takip etmiştir. Lozan Barış Konferansı süresince Mudanya Mütarekesi hükümlerinin gereği olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ne ait birlikler Çanakkale bölgesinde ve Kocaeli yarımadasında belirlenen ayırıcı çizgileri geçmeden hava unsurları tarafından keşif ve gözetleme faaliyetlerini icra etmiştir. Havacı personel, komuta kademesinin karar verme sürecini hızlandırmak maksadıyla elde ettiği bilgileri hiç zaman kaybetmeden komuta karargahına ulaştırmıştır. 20 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ve Müttefik Devletler Hükümetleri delegelerinin katılımıyla başlayan ve zaman zaman gergin anların yaşandığı, hatta görüşmelerin kesilmesi tehlikesinin doğduğu ve Türk ordusunun yeniden harekât hazırlıklarına giriştiği görüşmeler uzlaşmayla sonuçlanmıştır. Lozan barış görüşmelerinin başlangıcından itibaren Türk hava unsurları ile İtilaf devletleri hava birlikleri karşılıklı keşif ve gözetleme faaliyetleri ile birbirinin durum ve vaziyetini yakından izlemiştir. Karşılıklı hava gözlem faaliyetleri 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Antlaşmasının imzalanması ile sona ermiştir. Bu çalışmada, Mudanya Mütarekesi’nden Lozan Barış Antlaşması’nın sonuçlanmasına kadar geçen süreçte Türk ve İtilaf güçlerine ait uçakların uçuş paternleri ve havacılık faaliyetleri ilk elden arşiv belgeleri ve harp raporları penceresinden kronolojik olarak aktarılacaktır.Keywords : Mudanya, Lozan, Hava, Keşif, Uçak.