- Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 3 Issue: 6
- TÜRKİSTANLI HACI VE SEYYAHLARIN GÖZÜYLE İSTANBUL
TÜRKİSTANLI HACI VE SEYYAHLARIN GÖZÜYLE İSTANBUL
Authors : Sharifa Toshova
Pages : 401-408
Doi:10.53718/gttad.946042
View : 7 | Download : 2
Publication Date : 2021-07-20
Article Type : Research
Abstract :Orta Çağlarda İslam dünyasının siyasî ve manevî merkezi olan Osmanlı Devleti hem din hem dil kardeşliğiyle çok yakın oldukları Türkistanlıları kendine çekmiştir. Nitekim, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olan İstanbul’a 15.-16. yüzyıllardan itibaren Türkistan’daki Buhara, Hive (Horezm), Hokand (Fergana) gibi Özbek Hanlıklarından ve Kazak Hanlığından pek çok kişilerin teşrif buyurduğu bilinmektedir. Bu teşrifler çoğu zaman özel seyahatler (ticaret, hac ziyaretleri vs.), elçilik heyetleri ve benzerlerinden oluşmuştur. Osmanlı toprakları üzerinden hac ziyaretine gelen Türkistanlılar belli bir süre İstanbul’da bulunmuş, onların bazıları burada yaşadıkları olayları anlatan eserler yazmışlardır. Bu tür eserler özellikle 19. yüzyılın sonu – 20. yüzyılın başlarında iyice çoğalmıştır. Kaleme aldıkları seyahat yazılarında hacılar kendilerini en çok ilgilendiren Osmanlı toplumunun yaşamını anlatmakla kalmamış, belki burada karşıladıkları modernleşmeyi büyük heyecanla kendi toplumuna iletmeye çalışmışlardır. Bu dönemde, özellikle 19. yüzyılın sonu – 20. yüzyılın başlarında Türkistan ülkesinin bazı ilerici aydınları kendi memleketlerinin dünyadaki gelişmelerin gerisinde kalmakta olduğunu anlamaya başlamışlar, bunun çareleri ve çözüm yollarını aramaya çaba harcamışlardır. Nitekim, Türkistan ceditleri marifet yoluyla toplumun gelişmesini sağlayabileceklerini düşünerek, kitap, dergi ve gazeteler yayınlamayı yola koymuşlar, bu durum hac yol hatıraları - "Hacnâmeler”de kendi ifadesini bulmuştur. Aynı zamanda tüm gücünü ve yeteneğini milletin refahına adayan İshakhân İbret, Sıddıkî Aczî, Mahmûd Hoca Behbûdî, Abdurauf Fıtrat, Hamza Hakimzâde Niyazî) gibi 19. yüzyılın sonu – 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşamış Türkistanlı ceditler kendi hac seferi esnasında Kafkasya, Osmanlı, Mısır ya da Hindistan devletlerinin kalkınma derecesi ve siyasî hayatı ile tanışmışlardır. Dahası, bu ülkelerde ileri görüşlü aydınlarla yaptıkları sohbetler onların dünya bakışlarını da etkilemiştir.Keywords : Türkistan, İstanbul, Osmanlı, Özbek Hanlıkları, Hac ziyaretleri, Hacnâmeler, Modernleşme, Ceditler.