- Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 3 Issue: 5
- BERKE HAN DÖNEMİNDE İSLAM DİNİNİN ALTIN ORDA DEVLETİ'NE ETKİSİ
BERKE HAN DÖNEMİNDE İSLAM DİNİNİN ALTIN ORDA DEVLETİ'NE ETKİSİ
Authors : Furkan Kutlu
Pages : 37-48
View : 14 | Download : 5
Publication Date : 2021-01-20
Article Type : Research
Abstract :Cengiz Han liderliğinde bir araya gelen Türk ve Moğol kabileleri, XIII.yüzyılda başlayan fütuhatları neticesinde Asya kıtası dahil Avrupa, Anadolu ve Ortadoğu topraklarının bir kısmını istila etmeyi başarmışlardır. Adeta cehennem etkisi yaratan bu istilalar sonucunda Cengiz Han’ın torunu Batu Han liderliğinde 1237-1241 yılları arasında başlatılan batı seferi sonucunda Volga nehrinin kıyısında Altın Orda Devleti kurulmuştur. Cuci neslinin kurmuş olduğu bu Türk-Moğol devleti, diğer Cengizli devletlerinden farklı birtakım özellikleri içinde barındırmaktadır. Bu farklı özelliklerden biri İslam dinini ilk kabul eden Cengizli devleti olmasıdır. Müslümanlığın daha önceleri Volga bölgesinde VIII.yüzyıllar da gelmesi Altın Orda’nın İslam dinine girmesinde etkisi çok büyük olmuştur. Altın Orda devletinin İslam dinine girmesi ve yayılmasında Yeseviyeliğin alt dallarından biri olan Kübreviyye tarikatının Bâharziye kolunun etkili olduğu bilinmektedir. Muhtelif kaynaklarda Berke Han’ın Müslüman olması ile ilgili de çok çeşitli bilgiler bulunmakta ve araştırmacılar arasında da çok tartışılan bir konu olmuştur. İslam dinini benimseyen Berke Han’ın hükümdar olduğu yıllarda devletin dış siyasetinde önemli bir takım değişiklikler meydana gelmiştir. Nitekim Berke Han, kendi öz kuzeninin kurmuş olduğu İlhanlı Devletine Abbasi hilafetini yıkıp halifeyi öldürdüğü gerekçesiyle karşı ileri bir harekât başlatmış ve bunun için de Memlüklü Devleti ile ittifak içerisinde bulunmaktan kaçınmamışlardır. Söz konusu bu ittifak neticesinde Altın Orda devletine birtakım ünlü din âlimleri gelmiş ve ülkede İslam’ın yayılmasına katkıda bulunmuşlardır. Muhtelif kaynaklardan edinilen bilgiler ışığında Berke Han dönemi için ülkenin dış politikasının değişmesinde İslam dinin önemli bir etkisinin bulunmadığını Berke Han’ın İslam dinini politik bir araç olarak kullandığına ilişkin bilgiler bulunmaktadır. Özellikle Altın Orda ve İlhanlılar arasında itilaflı bölge olan Azerbaycan ve Kafkasya topraklarında yaşanan gelişmeler Berke Han’ın Memlüklüler ile ittifak girişiminde bulunmasına neden olmuştur. Türkiye’de Altın Orda tarihi üzerine yapılan araştırmalar yüzeysel olmakla birlikte İslam dininin devlete olan etkisi de çok kısıtlı sayıda araştırılmıştır. Araştırılan konular daha çok Moğolların İslamiyet’e girmeleri ve Altın Orda hükümdarlarının İslam dini için yaptığı birtakım İslami faaliyetler üzerine olmuştur. Söz konusu çalışmanın amacı literatür eksiliğinden dolayı oluşan boşluğu doldurmak ve özellikle İslam dininin Altın Orda’ya etkisinin olup olmadığının daha iyi anlaşılmasını amaçlamaktadır. Söz konusu çalışmada ilk olarak Altın Orda Devleti’nin kurulmadan önce İslam dininin Volga bölgesine nasıl yayıldığı ve Altın Orda kurulduktan sonra İslam dinine geçişi arasındaki bağlantı ortaya koyulacaktır. Akabinde Berke Han’ın İslam dinine girmesi üzerine yer alan tartışmalar gün yüzüne çıkarılıp bir sonuca varılmaya çalışılacaktır. Ayrıca Müslümanlığı kabul eden Berke Han döneminde İslam dininin Altın Orda devletine etkisi ve bununla beraber dini politik bir araç olarak kullanıp kullanmadığına ilişkin tartışmalara da bir cevap aranacaktır.Keywords : Altın Orda Devleti, Berke Han, İslam, İlhanlılar, Memlüklüler