- Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 2 Issue: 3 Special Issue
- FROM THE HISTORY OF NATIONAL - POLITICAL VALUES OF TURKESTAN JADIDES
FROM THE HISTORY OF NATIONAL - POLITICAL VALUES OF TURKESTAN JADIDES
Authors : Vera Muhammedjanova
Pages : 129-136
View : 13 | Download : 9
Publication Date : 2020-01-22
Article Type : Research
Abstract :Makalede Ceditçlik hareketinin toplumun aydınlanması hem de ilmi ve eğitimsel yönden modernleşmesine katkıda bulunan birer tarihi fenomen olduğu incelenmektedir. Aydınların bu manevi ve ruhani inisyatifi "zekasal ve kültürel herakat”, "zekasal uyanış” olarak Müslümanların Avrupa külütüyle yakınlaşarak fikri yönden gelişme ve dönemin ihtiyaçlarından yola çıkarak toplum hayatını yeniden kurmaya yönledendirilmişti. Bu dönemde eğitimin geliştirilmesi Müslümanların eğitim alanında yenilikçi, yatırımcı ve etkin bir toplum olmasını sağlamıştır. Bilindiği gibi, 19. yüzyılın sonu – 20. yüzyılların başlarında gelişen Türkistan Ceditçilik hareketinin amacı Çar Rusyası’nın boyunduruğu altında bulunan ülkeyi eğitim yoluyla bağımsızlığa kavuşturmaktı. Türkistan Ceditlerinin esas çoğunluğu milli ve dini değerleri korumakla birlikte Batı’nın, özellikle Avrupa ve Rusya’nın gelişmiş eğitim, sanayi ve teknoloji bilimlerinden yararlanarak Türkistan’da refahı sağlamaktı. Bu dönemde Münevver Karı, Mahmud Hoca Behbudi, Abdurauf Fıtrat, Abdülhamid Çolpan, Abdulla Avlani, Mustafa Çokay, Turar Riskulov, Kaygısız Atabayev gibi Türkistanlı birçok Özbek, Kazak, Türkmen ve d. aydın ve ileri gelenler Avrupa kültürüyle yakından tanışmayı ve milli değerleri koruyarak modern bir Türkistan kurmayı hedefliyorlardı. Bu amaçla Ceditler Türkistan’ın Taşkent, Çimkent, Semerkant, Buhara, Hive, Çarcüy, Aşgabat ve d. şehirlerine onlarca Cedit okulları açmışlardır. Adı geçen okullarda Türkistanlı gençler sadece geleneksel Arap ve Fars dillerinde eğitim almakla kalmayıp, kendi ana dillerinde ve Rusça eğitim sağlanması öngörülmekteydi. Bu dönemde Türkistan’da geleneksel Müslüman eğitimiyle Cedit okulları arasında çekişmeler de boy gösterdiği söz konusudur. Ceditlerin bir bölümü her ikisinin arasını bulmayı hedeflemişlerdir.Keywords : Ceditler, Türkistan aydınları, eğitim reförmleri, modernleşme, Cedit okulları