- Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 20 Issue: 3
- Erzincan Ovası’nda Yer Alan Birikinti Koni ve Yelpazelerinin Genel Özellikleri, Sınıflandırılması ve...
Erzincan Ovası’nda Yer Alan Birikinti Koni ve Yelpazelerinin Genel Özellikleri, Sınıflandırılması ve Antropojenik Degradasyonu
Authors : Fatih Yalçin, Pınar Polat
Pages : 1043-1068
Doi:10.21547/jss.843385
View : 12 | Download : 4
Publication Date : 2021-07-29
Article Type : Research
Abstract :Erzincan Ovası, Anadolu’nun en hareketli tektonik sahasında yer almakta ve oluşumu bakımından pull-apart (çek-ayır) havza karakteri taşımaktadır. Ova, çevresindeki fay sınırlamalı 3000 m’den yüksek dağlık alanlar (Esence ve Munzur Dağları) arasında sedimantasyon alanı oluşturan büyük bir jeomorfolojik ünitedir ve bünyesinde farklı yer şekilleri gelişmiş bulunmaktadır. Bu şekillerden biri de flüvyal aşındırma ve biriktirme süreçlerinin karşılıklı etkileşimi sonucunda birikinti şekilleri olarak kendini gösteren, yeryüzünde flüvyal topografyanın karakteristik yer şekillerinden biri olan ve yaygın olarak rastlanılan birikinti koni ve yelpazeleridir. Erzincan Ovası çevresindeki yüksek dağlık alanlardan kaynağını alan, ani eğim değişimi ve hız azalmasına bağlı olarak taşıdığı yükü bırakan akarsular batı, kuzey ve güneydeki dağ eteklerinde bir kuşak halinde birikinti koni ve yelpaze sistemleri oluşturmuştur. Çalışma alanında görülen koni ve yelpaze şekillerinin oluşmasında en büyük etken alandaki tektonik durum, eğim ve bitki örtüsü, topografik yükselti farkı, litolojik, klimatik özellikler ve hidrografik şartlardır. Çalışma kapsamında Erzincan Ovası’ndaki tektonik, jeomorfolojik, ekolojik, klimatik ve jeolojik koşullar göz önüne alınarak ovadaki morfodinamik etken ve süreçlerin birikinti şekillerinin oluşum ve gelişimi üzerindeki etkisi ortaya konulmuştur. Birikinti koni ve yelpazelerini sınıflandırma yoluna gidilmiş, eğim değerlerine göre sınıflandırmaları yapılarak şekillerin karakteri belirlenmiştir. Sınıflandırma sonucunda 26 tane birikinti şekli tespit edilmiş, bunlardan 22’sinin birikinti yelpazesi, 4 tanesinin birikinti konisi olduğu anlaşılmıştır. Çeşitli arazi kullanımı açısından canlı örnekler sunan birikinti koni ve yelpazeleri üzerinde insan kaynaklı bozulmalar üzerinde durulmuş, şekiller üzerinde görülen antropojenik degradasyonel faaliyetler yapılaşma süreci, kontrolsüz kum ocakları, tarım alanları gibi müdahaleler ele alınarak açıklanmıştır.Keywords : Birikinti şekilleri, Birikinti koni ve yelpazeleri, NDVİ analizi, Antropojenik degradasyon, Erzincan Ovası