- Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi
- Vol: 21 Issue: 3
- Türkiye'de Parti Sistemi: Tarihsel Bir Analiz
Türkiye'de Parti Sistemi: Tarihsel Bir Analiz
Authors : Tuncay Önder
Pages : 511-534
View : 12 | Download : 6
Publication Date : 2019-12-16
Article Type : Research
Abstract :Türkiye’deki parti sisteminin temelleri II. Meşrutiyet’te atılmıştır. 1908 sonrasının en önemli siyasal örgütü, 1908-1918 arasındaki on yıla damgasını vuran İttihad ve Terakki Cemiyeti’dir. II. Meşrutiyet’in esas muhalefet partisi ise Hürriyet ve İtilâf Fırkası’dır. İttihad ve Terakki-Hürriyet ve İtilâf bölünmesi, uzun süreli ve kalıcı bir politik çatışma hattını ifade etmiştir. Modernist-otoriter çizgi ile liberal-muhafazakâr çizgi arasındaki bu bölünme süreklilik kazanmış, farklı dönemlerde, farklı düzeylerde yeniden üretilmiştir. Birinci Meclis’teki (1920-1923) bölünme, siyasal partiler arasında değil, gruplar arasındadır. İkinci Grubun üyeleri, Meclis’teki tartışmalarda daha ziyade bürokratik ‘merkez’in otoriter hâkimiyetine karşı ‘çevre’nin şikâyet ve taleplerini dile getirmekteydi. 1950, Türkiye’de siyasal iktidarın halkoyu ile değiştirildiği, sembolik ve politik değeri yüksek bir tarihtir. İki partili bir siyasal rekabete sahne olan bu dönemin belirgin vasfı, iktidar-muhalefet ilişkilerindeki gerilimdir. Yapay parlamento çoğunlukları ve denetim gücünden yoksun muhalefet, dönemin belirgin özelliğidir. Türkiye’deki siyasal bölünmeleri belirleyen ana tema, merkez-çevre çatışmasıdır. 1960’ların ikinci yarısına kadar parti sistemi bu çatışma teması üzerinden şekillenmiştir. 1960’larda ve özellikle 1970’lerde siyasal çatışma temaları çoğullaşmış, parti sisteminin şekillenmesinde sınıf, din, etnik kimlik ve ideoloji gibi yeni unsurlar etkili olmaya başlamıştır. Türkiye’de siyasal partiler açısından ana sorunlardan biri, siyasal geleneklerin askerî darbelerle kesintiye uğraması, dolayısıyla partilerin kurumsallaşamamasıdır.Keywords : Parti sistemi, merkez-çevre çatışması, modernist-otoriter gelenek, liberal -muhafazakâr gelenek