- Folklor Akademi Dergisi
- Vol: 5 Issue: 3
- TAPU VE KADASTRO ARŞİVİNDEKİ XVI. YÜZYILA AİT İKİ HUDUDNÂME’NİN TEZYİNATI
TAPU VE KADASTRO ARŞİVİNDEKİ XVI. YÜZYILA AİT İKİ HUDUDNÂME’NİN TEZYİNATI
Authors : Emine Tek??, Sevda Emlak, P?nar Tokta?
Pages : 872-883
Doi:10.55666/folklor.1152081
View : 8 | Download : 3
Publication Date : 2022-12-29
Article Type : Research
Abstract :Yüzyıllar boyunca devletler inançları, gelenekleri, görenekleri, duygu ve düşüncelerini gelecek nesillere aktarmak ve kalıcı olmak amacı ile sanat eserleri üretmişlerdir. Bu sanat eserleri arasında yazılı belgeler Türk sanatında önemli bir yer almaktadır. Çeşitli konularda yazılan ve bezenen bu yazma eserler içerisinde sınırlar üzerine yazılan hududnâmeler de bulunmaktadır. Hududnâmeler tek sayfa, harita, rulo, taş ve defter şeklinde yazılmıştır. Araştırma konumuz olan hududnâmeler Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi Defter Emini Server Efendi Sergi Salonunda yer alan Vakf-ı Cedid defterlerine kayıtlı 20 envanter numaralı Şehzade Sultan Mehmet Han Hududnâmesi ve 26 envanter numaralı Merhum Sultan Süleyman Han Hududnâmesi’dir. Bu araştırmanın amacı hududnâmelerin tezyini açıdan incelenerek kullanılan renk, motif ve kompozisyon özelliklerinin belirlenmesi, eserlerin çizimlerinin yapılması ve bu doğrultuda ait olduğu dönemin bezeme anlayışına ilişkin bilgi vermektir. Araştırmanın sonucunda 20 envanter numaralı Şehzade Sultan Mehmet Han Hududnâmesi’nin 1a varağında tuğra tezhibi, 1b varağında unvan tezhibi, 26 envanter numaralı Merhum Sultan Süleyman Han Hududnâmesi’nin ise 5b varağında unvan tezhibi, 2a varağında tuğra tezhibinin yapıldığı belirlenmiştir. Eserlerin unvan tezyinatında hatayi, penç, goncagül ve yaprak motifleri, sade, sarılma, ayırma rumî çeşitleri, bulut, tepelik ve ortabağ motiflerinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Unvan sayfası tezyinatında zer-ender-zer, zemini boyalı klasik tezhip ve çift tahrir tekniği kullanılmıştır. Tuğra tezhiplerinde ise haliç işi ve çift tahrir tekniği uygulanarak bezemelerde penç, goncagül, yarı üsluplaştırılmış çiçeklerden karanfil, rumî ve bulut motifleri kullanılmıştır. Tuğralarda altın, lacivert ve kırmızı renklerin kullanıldığı görülmektedir. Genel olarak bir yazma eserde kullanılan tezhip alanlarının yanı sıra eserlerde farklı olarak tuğra tezyinatına rastlanmaktadır. Eserlerin motif, renk ve kompozisyon bakımından bir uyum içinde yapıldığı görülmüştür. Eserlerde krem rengi aharlı kâğıdın kullanıldığı, ciltlerde yıpranmalar ve yırtılmaların olduğu, bezemelerin iyi durumda olduğu ancak yer yer zemin rengi ve motif renklerinde dökülmelerin olduğu tespit edilmiştir. Araştırma Osmanlı dönemi hududnâmelerine örnek olmasının yanı sıra hududnâmelerde kullanılan hat, cilt, tezhip ve ebru sanatına dair içerdiği bilgiler açısından Türk sanatları alanına bir kazanımdır.Keywords : Tezhip, Sultan Süleyman Hududnâmesi, Şehzade Sultan Mehmet Hududnâmesi, Tapu ve Kadastro Arşivi, Tuğra