- Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 32 Issue: 2
- KIPÇAK GRUBU TÜRK LEHÇELERİNDE ÇATI EKLERİNİ ALAN FİİLLERİN SÖZLÜKSELLEŞMESİ
KIPÇAK GRUBU TÜRK LEHÇELERİNDE ÇATI EKLERİNİ ALAN FİİLLERİN SÖZLÜKSELLEŞMESİ
Authors : Mehmet Özeren, Süleyman Kaan Yalçin
Pages : 457-466
Doi:10.18069/firatsbed.1082754
View : 14 | Download : 2
Publication Date : 2022-05-24
Article Type : Research
Abstract :Sözlükselleşme, sözcüklerin veya eklerin diğer eklerle ya da birlikte kullanıldığı diğer sözcüklerle anlamsal farklılıklara uğrayarak ayrı ve farklı bir anlamı işaretlemesi, kodlaması sonucunda sözlük birimi hâline gelmesi olayıdır. Sözlükselleşme ile ortaya çıkan yeni sözcükler sözlüğe, dilin söz varlığına yeni ve farklı bir anlamla girmiş olurlar. Bu yönüyle anlamsal değişim veya yeni bir anlamın işaretlenmiş olması, sözlükselleşmede esas unsur olarak görülmektedir. "Yeni” anlam; dilin ses, ek, sözdizim ve karışık unsurlarından kaynaklı olabilmektedir. Bu çalışma ise temel olarak ek kaynaklı sözlükselleşme ile ilgili olacaktır. Tarihî süreçten bugüne Türkçenin genel ek yapısı aynıdır. Bu yapı içerisinde eklerin işlevsellikleri de çok büyük oranda ortaktır. Çatı eklerinin de Kıpçak grubunu oluşturan Başkurt, Karaçay – Malkar, Karakalpak, Kazak, Kırgız, Kırım – Tatar, Kumuk, Nogay ve Tatar Türkçelerinde işlevlerinin ortak, çözümlenebilirliklerinin yüksek, yapıyı oluşturan unsurlarının anlam açısından şeffaf olduğu görülmektedir. Bu yönleriyle çatı eklerini alan fiiller ayrıca bir sözlük maddesi oluşturmamakta veya sözlüklerde madde başı olarak yer almamaktadırlar. Ancak yine de yan anlam, mecaz anlam veya metaforik olarak farklı anlamı işaretledikleri için çatı eklerinin sözlüksel birim oluşturduğu durumlarla da karşılaşmak mümkündür. Bu çalışmada, Kıpçak grubu Türk lehçelerinde çatı eklerini almış ancak sözlüksel birim hâline de gelmiş olan fiiller tespit edilecek ve sözlükselleşme nedenleri üzerinde durulacaktır.Keywords : Sözlükselleşme, Çatı Ekleri, Kıpçak Grubu Türk Lehçeleri