- Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 27 Issue: 2
- CEMAL PAŞA’NIN EMRİYLE ALİYE SIKIYÖNETİM MAHKEMESİNCE İDAM EDİLEN ARAP İLERİ GELENLERİNİN ARAP AYRIL...
CEMAL PAŞA’NIN EMRİYLE ALİYE SIKIYÖNETİM MAHKEMESİNCE İDAM EDİLEN ARAP İLERİ GELENLERİNİN ARAP AYRILIKÇI HAREKETLERİNE ETKİSİ
Authors : Seydi Vakkas Toprak
Pages : 297-310
Doi:10.18069/firatsbed.346541
View : 6 | Download : 2
Publication Date : 2017-07-15
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı uyruğundaki gayrimüslim etnik ve dini unsurların milli devletlerini kurmak amacıyla isyan ettiği XIX. yüzyılda, Müslüman Araplar Türklerle birlikte yaşamaktan yana tavır takınmışlar, siyasi geleceklerini Osmanlı Devleti ile birlikte tasavvur etmişlerdir. XX. yüzyıl başlarında, merkeziyetçi bir yönetimi savunan İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birlikte hareket eden Arap aydın ve liderler olduğu gibi adem-i merkeziyeti savunanlar da olmuştur. Ancak İktidara geldikten sonra Jön Türklerin Türk milliyetçiliğine meyletmesi üzerine Arap yazar ve düşünürler arasında yerinden yönetim ve bağımsızlık modellerini gündeme getirenler ortaya çıkmıştır. Birinci Dünya Savaşı başladıktan sonra Osmanlı Devleti ile birlikte hareket eden Arapların sayısı çok olmakla birlikte Arabistan, Mısır ve Suriye’de milliyetçi ve ayrılıkçı Arap yazar ve düşünürler cemiyetler kurarak taraftarlarını örgütlemeye başlamışlardır. Savaş sırasında IV. Ordu Komutanı Cemal Paşa, Suriye’de, ilk olarak Arap ayrılıkçı hareketleriyle uzlaşmaya çalışmışsa da başarılı olamamış ve milliyetçi liderleri ortadan kaldırmaya karar vermiştir. Cemal Paşa’nın emriyle yakalanarak Aliye Divan-ı Harbi Örfisine sevk edilenlerden otuz dört (34) kişi, Cemal Paşa’nın baskısıyla ölüm cezasına çarptırılmış ve idam edilmiştir. Cemal Paşa’nın milliyetçi Arap liderleri cezalandırarak asayişi sağladığı ve Arpların isyan etmesini engellediğini savunan bilim insanları olduğu gibi, bu idamların Şerif Hüseyin isyanına zemin hazırladığını iddia edenler de vardır. Bu çalışmada, Aliye Divan-ı Harbi Örfisince icra edilen idamların, Osmanlı Devleti’ne karşı Birinci Dünya savaşı sırasında çıkan Arap isyanına etkisi tartışılmıştır.Keywords : Aliye Divan-ı Harbi Örfisi, Arap Milliyetçiliği, Cemal Paşa, Aliye İdamları, Arap Cemiyetleri