- Fenerbahçe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 2 Issue: 2
- Türk Kültür Coğrafyasının Prehistorik İzleri; Petroglifler
Türk Kültür Coğrafyasının Prehistorik İzleri; Petroglifler
Authors : Elif Kahya
Pages : 431-447
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2022-12-31
Article Type : Other
Abstract :Kültür, toplumların yaşadığı fiziki çevre ile etkileşimi sonucu üretilen tüm unsurları kapsar. Tarih öncesi dönem, kültürel evrimin en eski ve en uzun dönemidir. Beşeriyetin en eski izleri bu dönemde ortaya çıkmıştır. Bu uzun dönemde kullanılan mağara ve kaya sığınakları, taştan ve kemikten yapılmış aletler, höyükler, çanak-çömlekler, mağara duvarlarına ve kaya yüzeylerine yapılan resimler doğanın insan hayatı için yadsınamaz bir önemi olduğunu göstermektedir. Kaynağını Orta Asya’dan alan ve zaman içerisinde oldukça geniş bir alana yayılan Türk kültürü, birçok kültürle etkileşim kurmuş olup zengin ve eklektik bir yapıya sahiptir. Günümüzde birbirlerinden oldukça uzak bölgelerde yaşayan Türklerin ortak bir kimlik oluşturmasına etki eden değerler içinde prehistorik dönemin kültürel kanıtları ve bu kanıtların altında gizlenen duygusal ve düşünsel nedenler önemlidir. Bilimsel adı ‘petroglif” olan kaya resimleri, Türklerin tarih öncesi dönemdeki yerleşim yerleri ve inanç sistemleri hakkında bilgi vermektedir. Günümüzde yeteri kadar aydınlatılamamış bu örnekler, Türk kültürünün yayıldığı coğrafi ortam hakkında mekânsal kanıtlar oluşturmaktadırlar. Bu çalışmada Türk kültürüne ait petroglif örnekleri Anadolu, Türkistan ve Kafkasya’da görülen petroglifler üzerinden analiz edilmiştir. Türk kültürü için sembolik önem taşıyan motif ve sembollere odaklanılarak farklı bölgelerdeki "ortak dil” anlaşılmaya çalışılmıştır. Kayaüstü resimler aracılığıyla erken dönemlerdeki gündelik yaşam, yerleşim ve ibadet merkezlerine ilişkin bilgiler edinilmiş, insanların bu coğrafi mekânları tercih etme nedenleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular, birbirinden oldukça bağımsız olan kaya resim alanlarının kültürel açıdan tek bir çatı altında toplanabildiğini göstermektedir. Zaman içinde yaşam koşulları değişse de farklı nesne ve olaylar ekseninde kültürel sürekliliğin sağlandığı görülmektedir.Keywords : petroglif, türk kültürü, prehistorik izler, kültür coğrafyası