- Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 24 Issue: 1
- XIX. Yüzyıl Bursa İpek Sektörü: Fiskalizm İlkesi Bağlamında Bir Değerlendirme
XIX. Yüzyıl Bursa İpek Sektörü: Fiskalizm İlkesi Bağlamında Bir Değerlendirme
Authors : Cumali BOZPİNAR
Pages : 201-212
Doi:10.32709/akusosbil.870226
View : 19 | Download : 3
Publication Date : 2022-03-27
Article Type : Research
Abstract :Kapitalizm öncesi toplumlarda bazı iktisadi zihniyet ilkeleri geçerli olmuştur. Bu kapsamda Mehmet Genç’e göre Osmanlı toplumunda iaşe, gelenekçilik ve fiskalizm ilkeleri kabul görmüştür. İaşe ilkesi, üreticisinden tüketiciye ulaşmasına kadarki bütün aşamalarda devletin sıkı müdahaleciliğiyle piyasalarda ham madde ve mal bolluğunun geçerli olmasına çalışılmasıdır. Gelenekçilik ilkesi, mevcut iktisadi faaliyet düzeninin muhafaza edilmesine çalışılması ve iktisadi faaliyetlerde geleneksel işleyiş kurallarının dikkate alınmasıdır. Fiskalizm ilkesi ise, iktisadi faaliyetlerde devlet gelirlerinin olabildiğince arttırılması ve gerilemesinin önüne geçilmesi amacının izlenmesi olarak ifade edilebilir. Bu çalışmada fiskalizm ilkesinin Osmanlı Devleti’nde yürütülen iktisadi faaliyetlerde XIX. yüzyılda geçerli olup olmadığı incelenmiştir. İnceleme Bursa ipek sektörü özelinde yoğunlaşmıştır. Çalışmada ikincil kaynaklar incelenerek elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi şeklinde bir yöntem izlenmiştir. Çalışmada şu temel sonuca ulaşılmıştır: Fiskalizm ilkesi XIX. yüzyılda Bursa ipek sektöründe geçerli olmuştur. Şöyle ki XIX. yüzyılda Bursa yöresinde ipek vergisi hasılatı fiskalizm ilkesi kapsamında artan bir gelişim göstermiştir. Burada devlet borçlarının ödenmesinde harcanmak üzere Düyun-u Umumiye İdaresi’nin tasarrufuna geçen ipek vergisinin devlete ait bir gelir kalemi olduğu ve böylece fiskalizm ilkesinin bir uygulaması olarak değerlendirilebileceği kabul edilmiştir. Ayrıca aynı dönemde yörede üretimi yapılan ham ipeğin devlet kontrolünde tartılıp vergilendirilmesi yoluyla devlete gelir sağlandığı da dikkate alındığında Düyun-u Umumiye İdaresi’nden önceki dönemde de Bursa ipek sektöründe söz konusu ilkenin geçerli olduğu anlaşılmaktadır.Keywords : Bursa, ipek, XIX. yüzyıl, fiskalizm