- Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 10 Issue: 2
- OSMANLI DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE BİR DEVLET TEŞEBBÜSÜ OLARAK ÇİFTELER HÂRA-YI HÜMAYUNU VE TÜRK ATÇILIĞINA K...
OSMANLI DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE BİR DEVLET TEŞEBBÜSÜ OLARAK ÇİFTELER HÂRA-YI HÜMAYUNU VE TÜRK ATÇILIĞINA KATKILARI
Authors : Osman Köksal
Pages : 333-363
View : 20 | Download : 10
Publication Date : 2009-06-01
Article Type : Research
Abstract :Türk kültürünün uzun devirler boyunca "atlı kültür” olarak tanımlanmasına neden olacak kadar kültürümüzle bütünleşmiş olan at, Osmanlı döneminde de imtiyazlı mevkiini uzun süre korumuştur. Osmanlı dünyasındaki üstünlüğünü büyük oranda "mirî” toprak mülkiyeti ve "timarlı sipahi”lik gibi iki mühim temele dayayan atın saltanatı, XIX. Yüzyıl başlarında bu iki kurumun eş zamanlı olarak tasfiyesiyle birlikte büyük sarsıntı geçirdi. Duruma müdahale eden devlet, hem yeniden yapılandırılan ordunun at ihtiyacını karşılamak, hem at "ıslah ve teksîrini” sağlamak amacıyla günün şartlarına ve dışarıdaki örneklerine uygun üretme çiftliklerini "hara-yı hümayun”lar adıyla devreye koymayı düşündü. Çifteler Hâra-yı Hümayunu, bu teşebbüsün ilk uygulaması olarak ortaya çıktı. Sultan II. Mahmut devrinde kurulup şekillendirilen çiftlik, müteakip dönemde tedricen büyüyüp gelişti ve çok amaçlı bir işletmeye dönüştü. 1.800 000 dönüm arazi üzerine kurulu işletmede tüm büyük ve küçük baş hayvancılık ile sınırlı oranda hububat zıraatı üzerine çalışmalar sürdürülmekle birlikte at üretimi ve ıslahı sürekli birinci planda kaldı. Yerli ve yabancı muhtelif ırk hayvanlardan saf kan ve melezleme yöntemiyle yarım kan at üretimi çiftliğin önemli uğraşılarından biriydi. Sınırlı da olsa hinterlandında bulunduğu Birinci Ordunun, hattâ zaman zaman doğrudan sarayın at ihtiyacını karşıladı. Ayrıca çiftlik, "ilk” oluşu, devlet merkezi İstanbul’a yakınlığı ve benzer nedenlerle çoğunlukla bir "prestij işletmesi” konumundaydı. Gerek yurt içinde, gerekse yurt dışındaki bir takım fuar ve tanıtım faaliyetlerinde model gösteriliyordu. Çiftlik, II. Meşrutiyet sonrasında kısa bir "bocalama ve kesinti” dönemi yaşamakla birlikte Osmanlı devrinin sonuna kadar varlığını korudu.Keywords : Çifteler Çiftliği, Hâra-yı Hümayun, Osmanlı Atçılığı