MALATYA SANCAĞINDA SÜRSAT (17. YÜZYILDA)
Authors : Hasan ARSLAN
Pages : 365-390
Doi:10.17755/esosder.955128
View : 9 | Download : 4
Publication Date : 2022-01-14
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı Devleti, 17. yüzyılda sefere giden askerlerinin yol güzergâhlarındaki iaşesini ve ordudaki yük ve binek hayvanlarının yemi için ihtiyaç duyulan ürünleri daha ziyade sürsat, kısmen de iştira yani satın alma usulü ile temin etmekteydi. Sürsat olağanüstü durumlarda harp ihtiyaçları kapsamında talep edilen bir yükümlülüktü. Bu yükümlülük, mahiyeti itibariyle tam bir vergi olmayıp miktarı ve fiyatı Merkezî idarece belirlenen arpa, un/ekmek, koyun, sadeyağ, bal ve odun/saman gibi ürünlerin reaya tarafından nakledilerek emredilen menzillerde askerlere satılmasıdır. Bu yüzden Osmanlı maliyecileri sürsatı, hukuki yönden akdi ve ivazlı bir mükellefiyet olarak değerlendirirdi. Araştırılan zaman diliminde Maraş eyaletine tabi bir sancak merkezi olan Malatya, vergi çevresi olarak, Malatya, Kâhta, Şure, Taşabad, Behisni, Gerger ve Hısn-ı Mansur-Samsad-Bezeki kazalarından oluşuyordu. Malatya halkı, sürsat tekâlifini doğu seferleri sırasında ekseriyetle aynen, batı yönündeki seferler esnasında da nakden yerine getirmiştir. Bu tetkikte başlıca kaynak olarak, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı bünyesindeki Osmanlı Arşivi’nin çeşitli fonlarında kayıtlı Sürsat Zahiresi/bedeli defterleri başta olarak çok sayıda arşiv belgesi kullanılmıştır. Kaynakların elverdiği ölçüde 17. yüzyılda Malatya sancağı/kazası özelinde sürsat yükümlülüğünün tarh-teslim süreçlerinin işleyişi, tahakkukundaki muvaffakiyet ve bu devredeki serüveni yani değişimi/dönüşümü izlenmiştir. Ayrıca vergi mükelleflerinin bu süreçteki keyfiyeti ve ortaya çıkan taşra-merkez ilişkileri irdelenmiştir. Bu araştırma, dönemin ve bölgenin mali/iktisadi ve içtimai hatta idari vaziyetini biraz daha aydınlatmıştır. Bu zaman diliminde Maraş eyaletine tabi bir sancak merkezi olan Malatya, vergi çevresi olarak Malatya, Kâhta, Şure, Taşabad, Behisni, Gerger ve Hısn-ı Mansur-Samsad-Bezeki kazalarından oluşuyordu. Malatya sancağı, sürsat tekâlifini doğu seferleri sırasında aynen, batı yönündeki seferler esnasında da nakden yerine getirmiştir. Bu tetkikte başlıca kaynak olarak, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı bünyesindeki Osmanlı Arşivi’nin çeşitli fonlarında kayıtlı Sürsat Zahiresi/bedeli defterleri başta olarak çok sayıda arşiv belgesi kulla-nılmıştır. Kaynakların elverdiği ölçüde 17. yüzyılda Malatya sancağı/kazası özelinde sürsat yükümlülüğünün tarh-teslim süreçlerinin işleyişi, tahakkukundaki muvaffakiyet ve bu devredeki serüveni yani değişimi/dönüşümü izlenmiştir. Ayrıca vergi mükelleflerinin bu süreçteki keyfiyeti ve ortaya çıkan taşra-merkez ilişkileri irdelenmiştir. Bu araştırmamız, dönemin ve bölgenin mali/iktisadi ve içtimai hatta idari vaziyetini biraz daha aydınlatmıştır.Keywords : Sürsat zahiresi, Sürsat bedeli, Osmanlı Devleti, Malatya Sancağı, Avarız-ı Divaniye.