MİSTİK-SEMBOLİK BİR MEKÂN: TÜRK FOLKLORUNDA MERDİVEN
Authors : İsmail ABALI
Pages : 108-126
Doi:10.31465/eeder.1037894
View : 15 | Download : 5
Publication Date : 2022-03-24
Article Type : Research
Abstract :Günlük yaşamın her anında kullanılan ve oldukça işlevsel bir yapı olan merdiven, insanın yükseğe çıkabilmesini ve aşağı inebilmesini sağlayan bir araçtır. Bu özelliğiyle evrensel insan düşüncesinde mistik-mitolojik bir kavram alanı kazanmış olan merdiven, mitik anlatılarda ve kutsal metinlerde göğe yükselme, tanrısallığa erişme, bilinçlenme veya benliğini keşfetme gibi manevi dönüşümlerin ifadesinde bir araç olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada, sayılan özelliklerine ek olarak merdivenin bir evin giriş ve çıkış mekânı olması niteliğiyle kolektif bellekte edinmiş olduğu mistik ve sembolik algı ele alınmıştır. Halk düşüncesini yansıtan ve sembolik ifade biçimleriyle kurulu folklorik ürünler üzerinde doküman çözümlemesi yönteminin kullanıldığı çalışmada, merdivenin mistik ve sembolik bir mekân olarak öne çıktığı halk yaratmaları mukayeseli olarak incelenmiş; söz konusu figür, işlev alanlarına göre sınıflandırılmıştır. Bu bağlamda, Türk folklorunda merdiven, içeri ile dışarı arasında bir ara mekân olması temelinde mistik âlemlere geçiş sağlayan bir yapı ve olağanüstü varlıkların eğleştiği bir yer olarak tezahür etmiştir. Aynı kapsamda merdiven, halk anlatılarında ve inanışlarında bir cezalandırma mekânıdır. Çalışmada, doğum-ölüm arasındaki dünya yaşamının da bir sembolü olduğu saptanmış olan bu figürün -aynı zamanda- psikanalitik tahliller neticesinde aşkı, evliliği ve cinselliği de simgelediği ortaya konmuştur. Böylece bir mekân olarak merdivenin Türk halk düşüncesinde yaratmış olduğu imge alanlarının sınırları çizilmiş; folklorik ürünlerdeki yansımaları tespit edilmiştir.Keywords : Halk Düşüncesi, Mekân, Tekinsiz Mekân, Simgecilik, Merdiven