KUTADGU BİLİG’DE AKIL İLE İLGİLİ KAVRAMSAL METAFORLAR
Authors : Resul ÖZAVŞAR
Pages : 476-493
Doi:10.31465/eeder.964878
View : 14 | Download : 4
Publication Date : 2021-10-31
Article Type : Research
Abstract :Kutadgu Bilig’de ideal birey, toplum ve devletin şekillendirilmesi açısından akıl önemli bir kavram olarak karşımıza çıkar. Dönemin devlet yönetimine dolayısıyla toplumun hayatına yön veren bireylerin kavram dünyasında akıl kavramının nasıl anlaşıldığının incelenmesi ve ortaya konulması dilimiz ve kültürümüz açısından önem arz etmektedir. Bu öneme binaen akıl kavramıyla diğer kavramlar arasındaki ilişkinin ve akıl kavram alanın boyutlarının belirlenmesi gerekir. İşte kavramlar arasındaki ilişkinin belirlenmesinde metaforlar ele alınabilecek önemli konulardan biridir. Metafor sadece bir dil meselesi değil aynı zamanda zihnimiz, kavram sistematiğimiz, kültürle yakından ilişkilidir. Bu nedenle tam olarak akıl kavramının Kutadgu Bilig’de nasıl anlamlandırıldığı aklın girdiği metaforik eşleştirmeler ile ortaya konur. Tespit edilen metaforlara göre akıl; anahtar, düğüm çözücü bir alet, ilaç, han/hakan, düşman, örk, yular, köstek, meyve, ordu, silah, mal, deniz, süzek, elek, terazi, hazine, yol, meşale, kor, danışman, dost/ yoldaş, kanat, göz ve insan olarak karşımıza çıkar. Aklın kendilerine göre yapılandırıldığı bu kavramlar insan zihninde bir boyut bakımından daha net ve tecrübeyle sabittir. Sahip olunan bilgi ve tecrübe akıl kavramının bir boyutunu ön plana çıkararak belirlemektedir. Böylece dönemin insanı akıl kavramını yeniden değerlendirerek onu daha anlamlı hâle getirmektedir. Kutadgu Bilig’de aklın yol açıcı, yol gösterici, sorunları çözücü, kontrol edici, gücü, ayırt edici, destekleyici, başarıyı etkileyici gücü, değerli olması, yaratılıştan gelmesi gibi boyutları metaforik ilişkiye girdiği kavramlar sayesinde belirlenmiştir. Bu çalışmada Kutadgu Bilig’de kavramsal metafor teorisine göre aklın kavramlaştırılması, diğer kavramlarla girdiği metaforik ilişkiler ve bu ilişkilerde öne çıkan boyutlar ele alınacaktır.Keywords : Kutadgu Bilig, akıl kavramı, kavramsal metaforlar, metaforik ilişkiler