- Doğu Coğrafya Dergisi
- Vol: 21 Issue: 35
- SANAYİDE YER SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERE BİR ÖRNEK; TÜRKİYE KİBRİT İNHİSARI VE SİNOP KİBRİT FABRİK...
SANAYİDE YER SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERE BİR ÖRNEK; TÜRKİYE KİBRİT İNHİSARI VE SİNOP KİBRİT FABRİKASI
Authors : Mutlu Kaya, Cevdet Yilmaz
Pages : 107-130
Doi:10.17295/dcd.69509
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2016-02-02
Article Type : Research
Abstract :1923 yılında imzalanan Lozan Anlaşması ile birlikte gümrük vergileri 1916’daki haliyle kalıyordu. Bu durumun bütçede oluşturduğu boşluğun doldurulması için hükümetin bulduğu en iyi çözüm, serbestçe fiyat belirleyebileceği inhisarların (tekellerin) oluşturulmasıydı. Bu bağlamda ilk kurulan inhisarlardan biri kibrit inhisarı oldu. Açılan ihaleyi SOGALFOR (Societe General Allumettiere et Forestiere) isimli Belçika şirketi kazandı. Şirket yapılan sözleşme gereği üç yıl içinde yerli odun kullanarak Türkiye’nin kibrit ihtiyacını karşılayacak bir fabrika kurmayı taahhüt ediyordu. Türkiye Kibrit İnhisarı A.Ş. olarak kurulan Türkiye’nin ilk yabancı sermayeli kuruluşlarından olan şirket, fabrikasını hammaddeye yakın olduğu için Sinop’a kurmuştu. Fakat bu fabrika, inşaat zemininin uygun olmaması sebebiyle faaliyete geçtikten kısa bir süre sonra kullanılmaz duruma geldi. SOGALFOR yeni fabrika yapmak istemeyince anlaşma iptal edilerek inhisar farklı bir sözleşme ile ATIC (American-Turkish Investment Corporation) isimli bir şirkete verildi. Bu sözleşmede de fabrika kurma zorunluluğu bulunsa da kibrit üretimi için yerli odun kullanma zorunluluğu kaldırılmıştı. Bu sebeple ATIC kuracağı fabrikanın yerini daha ekonomik olacağı için İstanbul olarak belirledi. Böylece Cumhuriyet’in ilk yıllarında Sinop, Türkiye’nin belki de ilk sanayi şehri olma fırsatını kaybetti.Keywords : Türkiye, Sinop, kibrit inhisarı, kibrit fabrikası