- Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi
- Vol: 28 Issue: 28
- Türk Edebiyatında Manzum Meşâyih Silsile-nâmeleri Tasavvufî Silsile-nâmeler - Tarikat Silsile-nâmele...
Türk Edebiyatında Manzum Meşâyih Silsile-nâmeleri Tasavvufî Silsile-nâmeler - Tarikat Silsile-nâmeleri
Authors : Mustafa Özkat
Pages : 491-555
View : 9 | Download : 45
Publication Date : 2022-12-31
Article Type : Research Article
Abstract :Dinî ilimlerden hüsn-i hatta, tarikat meşâyihinden hanedanlara varıncaya kadar geniş bir sahada kullanım imkânı bulmuş olan silsile-nâmeler, neslin veya nakledilen bilgilerin kesintisiz ve bozulmadan devamını göstermesi bakımından önemli birer belgedir. Hadis ilmindeki isnad/sened geleneğinden etkilendiği tahmin edilen meşâyih tarikat silsile-nâmeleri de bu çerçevede tarikatın kesintisiz bir şekilde Hz. Peygamber’e bağlandığını gösteren birer belge niteliği göstermektedir. Tasavvuf kültürü içerisinde manzum, mensur, manzummensur olmak üzere üç şekilde kaleme alınmış meşâyih silsilenâmeleri içerisinde manzum örnekler makalemize konu olarak seçilmiştir. Bu doğrultuda tespit ettiğimiz Türk edebiyatındaki 51 farklı şaire ait 60’ı Türkçe, 3’ü Farsça manzum meşâyih silsile-nâmesinin en eski iki örneğinin XV. yüzyılda Farsça olarak kaleme alındığı; Türkçe manzumelerin XVII, XVIII ve XIX. yüzyıllarda yoğunluk kazandığı görülmektedir. Manzum meşâyih silsile-nâmelerinde kaside ve mesnevi nazım şekillerinin daha çok tercih edildiği, bunlarda beyit sayılarının 7 ila 2871 arasında değiştiği; 33+1 silsile-nâmenin Halvetiyye, 12+1 silsile-nâmenin de Nakşibendiyye tarikatı ve şubeleriyle ilgili olduğu anlaşılmıştır. Didaktik nitelikte olan silsilenâmeler aracılığıyla aslında her şair, kendi tarikatının övgüsünü ve propagandasını yapmaktadır. Bu nedenle tamamı tarikat ehli olan bu şairler, manzumelerinde aruz ölçüsü kullanmaya özen göstermişler, hezec ve remel bahirlerini daha yoğun olarak kullanmışlardır. Bazı silsile-nâmelerde başka türlere de örnek oluşturacak özellikler bulunduğu gözlenmiştir. Çalışmamızda, manzum meşâyih silsile-nâmelerinin ortak özellikleri tespit edilmeye çalışılmış, her bir şairin meşâyih silsile-nâmeleri hakkında kısa bilgiler verilmiş ve yazma nüshalarının bulunduğu kütüphane kayıtları aktarılmıştır.Keywords : Fihrist-i Şâhân, silsile-nâme, meşâyih silsilesi, tarikat, tasavvuf edebiyatı