Âşık Paşa’nın Garibnâme’de Hikmete Bakışı
Authors : Leyla Alptekin Sarioğlu
Pages : 1240-1259
View : 7 | Download : 4
Publication Date : 2022-12-30
Article Type : Research
Abstract :Türk-İslam düşüncesini şekillendiren bir kavram olan hikmet, "yargıda bulunmak” manasına gelen "hükm” masdarından bir isim olup "engellemek, alıkoymak, gemlemek; sağlam olmak” anlamlarındaki "ihkâm” masdarıyla anlam ilişkisi içerisindedir. Bu kavram tasavvufta eşyanın hakikatine ulaşmak, varlığın sırrını keşfederek oluş amacını kavramak ve tüm bunlardaki ilahî iradenin rolünü keşfetmek demektir. Kuran-ı Kerim’de hikmete, öğüt, idrak yeteneği, ilim, peygamberlik, Kuran’ın tefsiri, Kuran ilmi ve neticede bizzat Kuran olarak çok geniş çerçevede manalar verilmiştir. Klasik Türk edebiyatının ilk dönemlerinden sonlarına kadar hikmetli söz söyleme geleneği devam etmiştir. Türk edebiyatının Anadolu sahasında verilen temel eserlerinin en önde geleni, Âşık Paşa’nın (ö. 733/1332) Garibnâme’si şekil ve muhteva bakımından şairin geniş düşünce tarzını, hayata ibretle bakışını, hayal gücünün sınırsızlığını, dikkatini, ilmî titizliği ile nizama verdiği önemi göstermesi yanında hikmet yönünü vermesi açısından da önem taşıyan bir eserdir. Devrinin ideologlarından ve bilginlerinden olan Âşık Paşa, âlemde gördüğü tüm hadiselere ibret gözüyle bakarak insanlığı hikmet tarafına çekmek isteyen bir şairdir. Bu açıdan bakılırsa bir kâinat kitabı olarak tasarladığı Garibnâme’de hikmetle ilgili çok sayıda bilgi bulunduğunu ifade etmek gerekir. Garibnâme, pek çok açıdan olduğu gibi hikemî edebiyat açısından da temel eserlerden biridir. Bu çalışmada mezkûr eserde yer alan hikmet tanımları üzerinden hikemî edebiyatın başında yer alan bir isim olan Âşık Paşa’nın hikmete bakışı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmada Garibnâme’den seçilen yüz elli beyit üzerinden analiz yapılmıştır.Keywords : Âşık Paşa, Garibnâme, Hikmet., Âşık Paşa, Garibnâme, Hikmet.