- Dil ve Edebiyat Dergisi
- Vol: 17 Issue: 1
- Odak Ayarlamada Seçim Parametresinin Metin Türü Açısından Değerlendirilmesi
Odak Ayarlamada Seçim Parametresinin Metin Türü Açısından Değerlendirilmesi
Authors : Ayşe Eda GÜNDOĞDU
Pages : 25-46
View : 7 | Download : 2
Publication Date : 2020-01-15
Article Type : Research
Abstract :Bilişsel anlambilim algı, deneyim ve kurgulanan gerçeklikle dilsel üretimlerin ilişkisini ele alan ve dilsel seçimlerin bireysel/toplumsal şemalar doğrultusunda şekillendiği önvarsayımıyla hareket eden bir dilbilim dalıdır. Bu kapsamda, bilişsel anlambilim çerçevesinde dile ilişkin yürütülen araştırmalar hem dilin içkin niteliklerini ortaya koymakta hem de dil üreticisinin bilişsel desenlerini izlemede bir kaynak görevi yapmaktadır. Farklı terminolojik sistemlerle dili inceleyen bilişsel anlambilimin bir aracı da odak ayarlama parametreleridir. Söz konusu parametreler, dil kullanıcısının yaptığı belirli bir dilsel tercihin art alanını oluşturan bilişsel yapılandırmada nelere öncelik verdiğine (ya da nelere daha az öncelik verdiğine) ilişkin çıkarımlara ulaşmak amaçlı kullanılan bir araç takımına benzetilebilir. Bu çalışmada seçim parametresi metin türü değişkeni kapsamında ele alınmıştır. Seçim parametresi, belirli bir sözcüğün hangi anlamsal alan ya da alanlar kapsamında kurgulandığına ilişkin derinlemesine bilgiler vermektedir. Çalışmada yakın sözcüğü düğüm sözcük olarak seçilmiş ve TUD v3 Kurgusal Düzyazı ve Bilgilendirici Metin tabakaları aracılığıyla derlem denetimi gerçekleştirilmiştir. Bu seçimin nedeni düğüm sözcüğün birden fazla anlamsal alanı kodlama potansiyeline sahip olması ve ayrıca alanyazında İngilizce karşılığı olan close sözcüğüne ilişkin çıkarımları konu eden bir çalışmaya rastlanması nedeniyle karşılaştırmalı bir çözümlemeye olanak sağlamasıdır. Yakın sözcüğünün doğal dil bağlamı içerisinde hangi anlamsal alanları kodladığı ve bu kodlamaların metin türü kapsamında farklılıklara neden olup olmadığının ortaya konması çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır.Keywords : bilişsel anlambilim, odak ayarlama, seçim parametresi, metin türü