- Dil ve Edebiyat Dergisi
- Vol: 14 Issue: 1
- Bir Söylem Belirleyicisi Olarak Ondan Sonranın Etkileşimsel Anlatılardaki Anlatıcı ve Dinleyici Odak...
Bir Söylem Belirleyicisi Olarak Ondan Sonranın Etkileşimsel Anlatılardaki Anlatıcı ve Dinleyici Odaklı İşlevleri
Authors : Emel KÖKPINAR KAYA
Pages : 35-60
View : 9 | Download : 2
Publication Date : 2017-01-01
Article Type : Research
Abstract :Günlük konuşmalar içinde sıkça karşılaşılan söylem belirleyicileri (discourse markers) konuşma içinde çeşitli işlevsel roller yüklenirler. Söylem belirleyicilerinin yoğun bir şekilde kullanıldığı günlük konuşma birimlerinden biri de etkileşimsel anlatılardır. Etkileşimsel anlatılar, anlatıcı(lar) ve dinleyici(ler) tarafından gerçekleştirilen etkileşimsel üretimlerdir ve ayrıca geçmiş yaşantıda deneyimlenen olayların günlük konuşmalar esnasında sıralı olarak anlatılmaları ile ortaya çıkan metinsel yansımalarıdır. Bu olaysal sıra içindeki öyküleştirme süresince, gerek anlatıcı(lar) gerek dinleyici(ler) farklı amaçlar ile söylem belirleyicilerine başvurmaktadırlar. Bu çalışma bir söylem belirleyicisi olarak ondan sonranın konuşma içinde gerçekleşen etkileşimsel anlatılardaki işlevlerini göstermeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede, çalışma yöntembilimsel olarak Konuşma Çözümlemesi (Jefferson, 1978; Sacks ve diğ., 1974) ve Anlatı Çözümlemesi (Labov ve Waletzky, 1967; Labov, 1972, 1997) alanlarından katkı almakta ve bu iki alan arayüzünde yürütülen çözümleme ondan sonranın etkileşimsel öykülemelerdeki anlatı yapısı, konuşma düzeni ve kişilerarası etkileşim içindeki işlevleri üzerine odaklanmaktadır. Çalışmanın verisi, Türkçe anadili ve ölçünlü dil konuşucularının günlük aile içi konuşmalarından toplanmış 100 basit ve 12 karmaşık etkileşimsel anlatıyı kapsayan 11 farklı ses kayıdından oluşmaktadır. Çalışmanın sonucunda, ondan sonranın, Özbek (1998a) tarafından belirlenen ‘olayların sıralanması işlevini yürüten devamlılık belirleyicisi’ işlevine ek olarak, etkileşimsel anlatılarda anlatıcı ve dinleyici odaklı olmak üzere çeşitli işlevler yüklendiği gözlemlenmiştir. Anlatıcı odaklı işlevler, anlatı yapısı için olayları sıralamak, bağımlı anlatıların önceki anlatı ile ilişkilendirilmesini sağlamak, ve anlatının Karmaşık Olaylar Dizisi ve Çözüm birimlerinin başladığına işaret etmek; konuşma düzeni için konuşma sırasını almak ve başlatmak, ve sırayı tutmak; kişilerarası etkileşim için ise dinleyicilerin ilgisini belirli bir noktaya çekmek şeklinde belirlenmiştir. Ayrıca, dinleyicilerin etkileşimsel öykülemeler sırasında, sıra alıp başlatma ve anlatıcıya anlatıya olan ilgilerini göstermek amacıyla ondan sonrayı kullandıkları bulgulanmıştır.Keywords : Etkileşimsel anlatılar, söylem belirleyicileri, ondan sonra