- Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
- Issue: 21
- MÜNTEHABÂT-I AHMED CÂVİD BEY İSİMLİ ESERİN KAYNAKLARINDAN ENVERÎ TÂRÎHİ’NİN İKİNCİ CİLDİ...
MÜNTEHABÂT-I AHMED CÂVİD BEY İSİMLİ ESERİN KAYNAKLARINDAN ENVERÎ TÂRÎHİ’NİN İKİNCİ CİLDİ
Authors : Hikmet Çiçek
Pages : 240-260
View : 15 | Download : 4
Publication Date : 2018-12-01
Article Type : Other
Abstract :Osmanlı Devleti’nde tarih yazıcılığı, kuruluşuna nazaran geç bir tarihte XV. yüzyılda başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemine ait yabancı kaynakların verdikleri bilgiler ise çok sınırlı mahiyettedirler. Bu dönemde kaleme alınan ilk kaynaklar, devletin kuruluşundaki gaza ve cihad anlayışına uygun olarak fetihname ve gazaname türünden eserlerdir. Devletin siyasi alandaki ilerlemesi ile beraber tarih yazıcılığında da gelişmeler meydana gelmiştir. II. Murad devrinde yabancı dillerde Arapça ve Farsça yazılmış eserlerin tercüme faaliyetleri yapılmıştır. Fatih Sultan Mehmed dönemine gelindiğinde ilk müstakil dünya ve Osmanlı tarihlerini yazma çabalarının yanında, yarı resmî tarih yazıcılığı olan şehnameciliğin temelleri atılmıştır. Sultan II. Bayezid’in saltanatı tarih yazıcılığında büyük ilerlemeler görülmüş ve tarih yazıcılığı artık sağlam temellere oturtulmuştur. XVI. yüzyılda fetihname geleneğinin devamı niteliğindeki Selimname ve Süleymannameler kaleme alınmıştır. Ayrıca Kanuni Sultan Süleyman dönemi tarih yazıcılığının bir diğer önemli yanı ise şehnameciliğin yerleşmiş olmasıdır. XVII. yüzyıl Osmanlı tarihçiliğinde yabancı dilde ve Türkçe dünya tarihlerinin yanında özel tarihçelerin ve monografik eserlerin miktarında da belirgin bir artış meydana gelmiştir. XVIII. yüzyıl Osmanlı tarih yazıcılığı Divanıhümayun’daki kalemine bağlı olarak kurulan vekāyiʻnüvisliğin oluşturulması resmî bir mahiyet almıştır. Osmanlı Devleti’nde vekāyiʻnüvis olarak görev yapanlardan biri de Sadullah Enverî Efendi’dir. Sultan III. Mustafa, I. Abdülhamid ve III. Selim dönemlerinde aralıklarla beş kez vekāyiʻnüvislik görevini ifa eden Sadullah Enverî Efendi, bu hizmeti mukabilinde yedi cüz ve üç ciltten müteşekkil Enverî Tarihi isimli eserini meydana getirmiştir. Vekāyiʻnüvisliğin ihdası ile birlikte resmî tarih yazıcılığının yanında özel tarihçelerin de yazımı devam etmiştir. XIX. yüzyılda özel tarihçe yazarlarından biri olan Ahmed Câvid Efendi, Müntehabat isimli eserini kaleme almıştır. Bu eserinde H. 1032-1887/M. 1623-1774 ve H. 1187-1206/M. 1774-1791 tarihleri arasındaki Osmanlı-Rus münasebetlerini konu edinmiştir. Müntehabat’ında Kâtip Çelebi gibi tarihçelerin yanında vekāyiʻnüvislerin eserini de kullanmıştır. Eserinin son kısmı kendi gözlem ve bilgilerine dayanmaktadır. Eserinin ikinci cildinde Enverî Tarihi’nin ikinci cildindeki Osmanlı-Rus münasebetlerini eklemiştir. Bu çalışmada Ahmed Câvid Efendi’nin Sadullah Enverî Efendi’nin Enverî Tarihi’ni kaynak olarak kullanma tarzı ele alınmıştır. Ahmed Câvid Efendi’nin Enverî Tarihi’ndeki konuların doğrudan alınanlar, kısmi ya da kısaltılarak değiştirilenler ve özet mahiyetinde kullanılanlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Ve böylece Osmanlı Devleti’nde tarih yazıcılığında müelliflerin birbirlerinin eserlerinden nasıl faydalandıkları Enverî Tarihi ve Müntehabat eserleri çerçevesinde araştırılmıştırKeywords : Sadullah Enverî Efendi, Ahmed Câvid Efendi, XVIII. Yüzyıl, Vekāyiʻname, Vekāyiʻnüvis