- Dicle İlahiyat Dergisi
- Vol: 24 Issue: 1
- İSLAM’DA İKTİSADIN FELSEFESİ, KAPİTALİZM VE ADAM SMITH’İN GİZLİ EL’İ
İSLAM’DA İKTİSADIN FELSEFESİ, KAPİTALİZM VE ADAM SMITH’İN GİZLİ EL’İ
Authors : Abdullah Arca
Pages : 187-206
View : 11 | Download : 2
Publication Date : 2022-06-26
Article Type : Research
Abstract :Almanya, İngiltere ve Fransa başta olmak üzere Batılı güçler arasında gerçekleşen II. Dünya Savaşı, özellikle İslam dünyasında bu güçlerin sömürgeci nüfuzlarının ciddi şeklide zayıflamasına neden olmuştur. Almanya’nın yenilmesinin ardından bu sefer de SSCB ile Batı sistemi arasındaki çatışma bu durumu(hangi durum) daha da pekiştirmiştir. İki kutup karşısında üçüncül? dünyacı / bağımsızlıkçı bir söylemin yaygın olduğu bu dönemde iktisadî olarak da devletçiliğin ağır bastığı karma ekonomi benimsenmiştir. Hatta kimi Müslüman düşünürler tarafından İslam’ın, toplumcu/kamusalcı bir ekonomi modeli öngördüğü yönünde tezler geliştirilmiştir. Ne var ki, SSCB’nin gerilemeye başladığı 80’li yıllarda yeniden dünya genelinde "serbest piyasa ekonomisi” yönünde bir eğilim baş göstermiş, daha önce Batılı kavramlar kategorik olarak reddedilirken Soğuk Savaş yıllarının ardından İslam’ın aslında liberalizm, hatta serbest piyasa ve kapitalizm ile uyuştuğu iddia edilmeye başlanmıştır. Bu iddiaya göre İslam’ın öngördüğü ekonomi "ahlaklı kapitalizm” modelidir. Hatta kimilerine göre kapitalizm aslında İslam’ın etkisiyle ortaya çıkmıştır. Görünüşe göre bu iddiaların en önemli dayanağı, özellikle Hz. Peygamber’e atfen "Fiyatları Allah yükseltir” şeklindeki rivayetler üzerinden Adam Smith’in "görünmez el” düşüncesinin de İslam’da karşılık bulduğudur. Ne var ki, "İslam ve Liberalizm/Kapitalizm” adı altında üretilen bu literatür felsefî çözümlemelere değil, aktüel uluslararası konjonktürel angajmanlara dayanmaktadır. İslam ve kapitalizm arasında olması gereken ilişkiyi tespit için stratejik kurgulardan öte felsefî - tarihsel çözümlemelere gidilmelidir.Keywords : İslam ve Kapitalizm, Liberalizm, Sosyalizm, Serbest Piyasa, Görünmez El