- Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
- Issue: 35
- ABD Konsolosluk Belgeleri Işığında Serbest Fırkanın Değerlendirilmesi
ABD Konsolosluk Belgeleri Işığında Serbest Fırkanın Değerlendirilmesi
Authors : Hakan GÜNGÖR
Pages : 457-492
Doi:10.14520/adyusbd.618777
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2020-08-30
Article Type : Research
Abstract :Serbest Fırkanın olaylı kısa ömrü, Türk siyasi tarihinde başarısız bir iki partili sisteme geçiş denemesi olarak yerini almaktadır. Ancak partinin neden kurulduğu ve neden kapatıldığı konusu geçmişten beri hem basın hem tarihçiler tarafından tartışılmaktadır. Bu tartışmalar genel olarak üç ana başlık altında toplanmaktadır. Birincisi, Gazi Mustafa Kemal’in bir an önce Türkiye’de çok partili demokrasiyi kurmak istemesi, ancak İzmir olayları, yerel seçimler ve irtica yanlılarının partide toplanması bu teşebbüsün erken olduğunu gösterince Gazi’nin bundan vazgeçtiği iddiasıdır. İkincisi, Türkiye’nin girmiş olduğu ekonomik darboğazın ve buhranın hafifletilmesi için Gazi kendi denetim ve kontrolünde bir parti kurmak istediği, fakat parti kısa bir süre içinde onun kontrolünden çıkınca maddi ve manevi desteğini çektiği fikridir. Sonuncusu ise Gazi’nin İsmet Paşa’nın gücünü kırmak istemesi, nihayetinde bunun yanlış olduğuna ikna olmasıyla vazgeçmesi üzerineydi. İzinli bir muhalefet partisi olarak ortaya çıkan SCF, iktidar ve rejim için tehlikeli olarak görüldü. Çünkü SCF Genel Başkanı Fethi Bey ziyaret ettiği yerlerde karışıklıklar çıkıyor, halkın iktidara karşı birikmiş olan nefret ve öfkesinin patlamasına neden oluyordu. Sonuçta Fethi Bey, 17 Kasım 1930’da İçişleri Bakanlığına gönderdiği mektupta partinin kapatıldığını bildirdi. SCF olaylarını yakından takip eden ABD İstanbul ve İzmir Konsoloslukları, gelişmeleri sürekli ABD Dışişleri Bakanlığına rapor ettiler. Bu raporlar ışığında, SCF’nin yeniden değerlendirmesi yapılacaktır.Keywords : Serbest Fırka, Gazi, Fethi Bey, Joseph Grew