- Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD)
- Vol: 11 Issue: 2
- Kilisli Abdullah Efendi’de Kıyasın İşlenişi
Kilisli Abdullah Efendi’de Kıyasın İşlenişi
Authors : Halil İMAMOĞLUGİL
Pages : 111-148
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2011-06-01
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmada, Kilisli Abdullah Efendi’nin kıyas ile ilgili telif ettiği "Kitâbu’l-Mantık fi Tertîbi-l Akîse” ve "Zübdetü’l-Hâşiyeti’l-Cedîde” adlı eserlerine bağlı kalarak, onun kıyas konusundaki görüşlerini inceledik. Abdullah Efendi daha önceki İslâm mantıkçılarına benzer bir tarifle kıyası tanımlamıştır. O, kıyasları, içerisinde bulundurduğu (ihtiva ettikleri) önermelerin sayısına göre "basit kıyaslar” ve "bileşik kıyaslar (mürekkep)” diye ikiye ayırmış, önermelerin çeşitlerine göre de iktirânî (kesin) ve istisnâi (seçmeli) kıyaslar diye bir ayırım daha yapmıştır. Mantıkçımız yüklemli kıyas şekillerinin her birinin netice (sonuç) vermesi için gerekli şartlara işaret eder. O, önce bu şartlarla birlikte her bir şeklin netice vermeyen darb(mod)larını, sonra da devamlı olarak netice veren darb(mod)larını sıralar. İstisnâî kıyasları şekil itibarı ile dörde ayırır. Bu kıyasların netice vermesi için gerekli şartları sıralar ve tafsilatlı şekilde inceler.Keywords : Kıyas, yüklemli kıyas, şartlı kıyas, kıyas şekilleri, kıyas kuralları, şekillerin modları, basit kıyas, bileşik kıyas