- Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Cilt: 23 Sayı: 47
- RAUF ORBAY’IN LONDRA BÜYÜKELÇİLİĞİ DÖNEMİ’NDE TÜRK-İNGİLİZ İLİŞKİLERİ
RAUF ORBAY’IN LONDRA BÜYÜKELÇİLİĞİ DÖNEMİ’NDE TÜRK-İNGİLİZ İLİŞKİLERİ
Authors : Nazire DOĞAN, Hikmet Zeki KAPCI
Pages : 791-819
View : 56 | Download : 80
Publication Date : 2023-12-31
Article Type : Research
Abstract :1 Eylül 1939 tarihinde başlayan II. Dünya Savaşı’nda Türkiye, I. Dünya Savaşı’ndaki tecrübelerinden de hareketle tarafsız kalmayı tercih etmiştir. Savaşın başında toprak bütünlüğünü koruyarak büyük devletlerarasında denge politikası izlemeye çalışmıştır. Özellikle İngiltere ve Sovyet Rusya ile barışçıl bir ilişki sürdürmek isteyen Türkiye savaş başladığında her iki devletle anlaşma girişimlerinde bulunmuştur. İngiltere bu duruma ılımlı yaklaşmış; ancak Sovyet Rusya Türk Boğazlarında söz sahibi olmak istediğinden Türkiye’nin anlaşma talebine olumlu yanıt vermemiştir. 1941 yılında Almanya’nın Bulgaristan’ı işgal ederek Türkiye sınırına yaklaşması üzerine savaşta dengeler değişmiştir. İngiltere, Almanya’nın Türkiye üzerinden Orta Doğu petrollerine ulaşma, Sovyet Rusya ise Almanya’nın Boğazları ele geçirme ihtimalinden dolayı odaklarını bu bölgeye çevirmişler ve Türkiye’nin savaşa girme ihtimali doğmuştur. Türkiye, özellikle 1942 yılından sonra İngiltere’nin savaşa gir baskısına yoğun bir şekilde maruz kalmıştır. Aynı yıl Londra Büyükelçiliği görevine getirilen Rauf Bey’in görevi bu anlamda oldukça önem arz etmiştir. II. Dünya Savaşı ile ilgili kaynaklarda çoğunlukla Rauf Bey’in büyükelçilik görevindeki faaliyetlerine yer verilmemiştir. Ancak Londra’da bulunan The National Archives’da yapılan araştırmada elde edilen belgelerde görülmüştür ki Rauf Bey, görevi süresince savaşın gidişatı hakkında Londra’daki siyasi çevrelerden bilgiler almış, Türkiye lehine ya da aleyhine alınan kararlardan haberdar olmaya çalışmıştır. Tüm bu bilgileri ve kararları da olabildiğince çabuk bir şekilde Türk Hükûmeti ile paylaşmıştır. Onun verdiği bu bilgiler hükûmetin dış politikasının belirlenmesinde oldukça etkili olmuştur. Rauf Bey, özellikle Başbakan Churchill ve Dışişleri Bakanı Eden ile yaptığı görüşmelerde sık sık İngiltere’nin Türkiye’ye yapacağı savaş malzemesi yardımı konusuna değinmiş, İngiltere’nin bu yardım konusunda çok samimi olmadığını anladığında Türk Hükûmeti’ne İngilizlere karşı temkinli olması yönünde uyarılarda bulunmuştur. Onun bu uyarıları neticesinde Türkiye, baskılara rağmen İngiltere’nin yanında savaşa girme konusunu uzun süre askıya almıştır.Keywords : II. Dünya Savaşı, Rauf Bey, Londra Büyükelçiliği, İngiltere, Churchill