- Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 23 Issue: 23
- Mecaz Kavramı Etrafında Oluşan "Mecazın Umûmu", "Umûmu’l-mecaz" ve "Hakikat...
Mecaz Kavramı Etrafında Oluşan "Mecazın Umûmu", "Umûmu’l-mecaz" ve "Hakikat ile Mecazın Cemʻi" Istılahlarının Kavramsal Analizi
Authors : Ünal Şahin
Pages : 191-228
Doi:10.51553/bozifder.1189542
View : 31 | Download : 19
Publication Date : 2023-06-30
Article Type : Research Article
Abstract :Şerʻî hükümlerin kaynağı Kitap ve Sünnetin dilinin Arapça olmasının doğal bir sonucu olarak, Arap diline dair mesâil de fakihler tarafından inceleme konusu yapılmıştır. Arap diline yaklaşımları daha çok istinbat özelinde olan usulcüler, lafızları dilbilimcilerden farklı bir şekilde taksimata tâbi tutmuşlardır. Hanefî usulünde lafzın bir manada istimali (kullanımı) açısından yapılan taksim de bu kabil tasniflerdendir. Bu itibarla lafızlar, hakikat ve mecaz, bunların her biri de sarih ve kinaye olmak üzere toplam dört kısımda ele alınmıştır. Lafzın mecazî anlamda kullanımı çerçevesinde "mecazın (fertlerine delaletinin) umûmu”, "umûmu’l-mecaz” ve "hakikat ile mecazın cemʻi” gibi birtakım alt kavramlar oluşmuştur. Bu çalışmada "mecazın (fertlerine delaletinin) umûmu”, "umûmu’lmecaz” anlayışı, "hakikat ile mecazın cemʻinin imkânı” ve bu kavramlar arasındaki ayrım noktaları Hanefîlerin yaklaşımı özelinde ele alınmaktadır. Bununla birlikte ehemmiyetine binaen Hanefîler ve Şâfiîler arasındaki ihtilaflara da değinilmektedir. Ancak ağırlıklı olarak Hanefî usul kaynaklarının temel alındığı belirtilmelidir. Ayrıca konuyla ilgili örnekler verilmek suretiyle kavramlar ve aralarındaki farkların netleştirilmesine gayret gösterilmiştir. Hanefî ve Şâfiî mezhebi arasında ihtilaflı konulardan olan mecaz bahsi, ulemanın üzerinde titizlikle durduğu önemli hususlardandır. Mecazın umûmu olduğu Hanefî mezhebinde genel kabul görürken, Şâfiî mezhebinde ise mecazın umûmu olmadığı fikri benimsenmiştir. Çalışmada ayrıca Hanefî mezhebinin usul eserlerindeki bu görüşün İmam Şâfiî’ye aidiyetindeki problemlere, Şâfiî fakihlerinin konu hakkındaki açıklamalarına ve ilgili nakillere metin içerisinde yer verilmiştir.Keywords : Mecaz, Mecazın Umûmu, Umûmu’l-mecaz, Hakîkat ile Mecazın Cemʻi, İslam Hukuku