- Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 20 Issue: 20
- Ümmî Şeyh Tâhirzâde ile Musa B. Tâhir Tokâdî Üzerine Bir İnceleme: Musa B. Tâhir Tokâdî’nin Hayatı v...
Ümmî Şeyh Tâhirzâde ile Musa B. Tâhir Tokâdî Üzerine Bir İnceleme: Musa B. Tâhir Tokâdî’nin Hayatı ve Eserleri
Authors : Müzekkir Kizilkaya
Pages : 175-200
Doi:10.51553/bozifder.974202
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2021-12-31
Article Type : Research
Abstract :Halvetîliğin kurucusu Ömer Halvetî’dir. Ancak Halvetîliğin yayılması Pîr-i Sânî Yahyâ-yı Şirvânî ile olmuştur. Şirvânî’nin halifelerinden Pîr Muhammed Erzincânî, Dede Ömer Rûşenî, Molla Ali Halvetî ve Habib Karamânî gibi dervişler Halvetîliği Anadolu’da yaymaya çalışan ilk şeyhlerdir. On beşinci yüzyılda Halvetîliğin girdiği ilk şehirlerden biri Amasya’dır. Pîr İlyâs’ın çaba ve gayretleri sonucunda on beşinci yüzyılda Amasya’da Halvetîlik yayılmaya başlamıştır. Pîr İlyâs’ın kendisi kadar halifesi Ümmî Şeyh Tâhirzâde de Halvetîlik tarihi açısından önemli bir şahsiyettir. Birçok kaynakta ve günümüz çalışmalarında Tâhirzâde’nin Musa b. Tâhir Tokâdî ile aynı kişiler olduğu iddiasına rastlanmaktadır. Ancak Tokâdî, Bayramî-Şemsî bir sûfîdir. Kastamonu’da sancak beyliği yapan İkinci Bayezid’in Şehzade Mahmud’dan doğma torunu Şehzade Orhan’a eserlerini takdim etmiştir. Burada Şehzade Orhan’ın kim olduğu da yeterince açık değildir. Zira Tokâdî’nin yaşadığı yüzyılda (1400-1550 arasında) Orhan isminde üç farklı şehzade vardır. Dolayısıyla Tokâdî eserini hangi şehzadeye takdim etmiştir? Şehzade Orhan ismi de bu noktada problem teşkil etmektedir. Gerek Şehzade Orhan’ın kimliğinin gerekse Tokâdî’nin Tâhirzâde’den farklı kişi olduğunun tespitinde müellifin kendi eserleri çok önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Tokâdî, eserlerinde açık ve anlaşılır ifadelerle şeyhinin Kastamonulu Bayramî-Şemsî Şeyh Muhammed Efendi (Acı Çorba) olduğunu zikretmektedir. Şeyh Muhammed’in şeyhi Hamzatü’ş-Şâmî, onun hocası ise Fazlullah b. Akşemseddin’dir. Ulaştığımız bu bilgiler ve diğer kaynakların verdiği bilgiler neticesinde iki sûfînin farklı dönemlerde yaşadıkları ve farklı tarikatlara mensubiyetleri bilgisi ortaya çıkmıştır. Müellifin eserlerini takdim ettiği Şehzade Orhan’ın kimlik bilgisine dair değerlendirme yeni bilgi ve belgeler çerçevesinde yeniden ele alınıp elde edilen bulgular çerçevesinde tartışılarak ilim dünyasına naçizane bir katkı sağlamak amaçlanmıştır.Keywords : Tasavvuf, Halvetiyye, Bayrâmî-Şemsî- Tahir-zâde, Musa b. Tahir Tokâdî, Şehzade Orhan