- Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 16 Issue: 16
- Zemahşerî’nin Ru’yetullah Görüşü Üzerine Bir Deneme
Zemahşerî’nin Ru’yetullah Görüşü Üzerine Bir Deneme
Authors : Hasan Türkmen
Pages : 171-193
View : 10 | Download : 4
Publication Date : 2019-12-31
Article Type : Research
Abstract :Tevhit ve adalet ilkesini Allah katında ilimlerin en şereflisi olarak gören Zemahşerî (ö. 538/1143), bu iki ilke içerisinde tevhidin, Kur’ân’ın resmettiği Allah tasavvuru açısından öncelikli ve zorunlu olduğunu belirtir. Ona göre bu ilke, insanın yaratıcısıyla olan irtibatının kalıcı ve sağlam bir zeminde oluşması noktasında belirleyici ve etkin bir konumdadır. Bu çerçevede Allah’tan başka ilah olmadığı ve O’nun zatında, sıfatlarında ve fiillerinde eşi, benzeri ve ortağı olmadığı düşüncesini esas alan tevhit, aynı zamanda dinin diğer asıllarına da yön ve şekil verir. Nitekim kapsam ve içeriğini Allah-âlem ilişkisi üzerinden kurgulayan Zemahşerî, onun konularını; âlem ve içindekilerin sonradan meydana gelmesi, onları varlık sahnesine çıkaran yaratıcının ezelî ve ebedî oluşu ile bu yaratıcının mutlak birliğinin yanı sıra zatından ayrı olarak düşünülemeyen sıfatlar ile O’nun bu sıfatları hak etme keyfiyeti ve O’nun hakkında her zaman muhal olan sıfatlar olarak belirler. Bilhassa o, Allah’ın duyu algılarından herhangi biriyle idrak edilmesinin imkânsızlığı kabulünden hareketle ru’yetullahı, Allah için hiçbir zaman düşünülemeyen nitelikler arasında addeder. Bu çalışmada, ilk olarak onun bu kabulüne rengini veren tenzih fikrine dayalı tevhit kavramının tanımı ve neyi ifade ettiğine dönük genel bilgi verilecektir. Daha sonra onun meseleye ilişkin aklî temellendirmesi ve bu temellendirmeye bağlı olarak delil getirdiği ayetleri ele alış tarzı üzerinde durulacaktır. Öte yandan Ehli Sünnet tarafından öne sürülen ayetleri nasıl yorumladığı ve elde ettiği sonuçlara temas edilecektir. Ancak çalışma hacminin sınırlı tutulmasının zorunlu oluşu ve konunun farklı mecralara kayması adına karşıt delil olarak sunulan bu ayetler hakkında Ehli Sünnet geleneğinin önde gelen âlimlerinin ifade ve açıklamalarına değinilmeyecektir.Keywords : Tevhit, Tenzîh, Zemahşerî, Allah-Âlem İlişkisi, Ru’yetullah