- Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 9 Issue: 9
- Fukaha ve Mütekellimin Fıkıh/Hukuk Felsefelerinde Normların Ontolojik Temellendirilmesi
Fukaha ve Mütekellimin Fıkıh/Hukuk Felsefelerinde Normların Ontolojik Temellendirilmesi
Authors : Vahap Ovaci
Pages : 121-146
View : 9 | Download : 4
Publication Date : 2016-06-29
Article Type : Research
Abstract :İslam hukuku normları birey, toplum, tabiat ve Şâri ilişkilerini düzenleyen kurallar bütünüdür. İslam hukuk felsefesinde normların mahiyeti, elde edilme yöntemleri, uygulama usûl ve esasları çokça tartışılmış ve hukuk metodolojisi sahasında çok önemli eserler ortaya konmuştur. Literatürde ana akım olarak Fukaha (Hanefiyye) ve Mütekellimin (Şafiiyye) metodu olmak üzere iki büyük hukuk felsefesi ekolünün ortaya çıktığı görülmektedir. Bu çalışmada İslam hukuku normlarının ontolojik temeli Hanefiyye ve Şafiiyye fıkıh usulü yöntemlerinin görüşleri ekseninde ortaya konmaya çalışılarak alana mütevazı bir katkı yapılması amaçlanmaktadır. Fukaha fıkıh felsefesine göre doğadaki varlıklar tekvin, hikmet ve gaye ile sünnetullaha uygun ve asli sıfatlarıyla yaratılmaktadır. Akıl, varlığın nedensellik ilişkisini ve asli niteliklerini bilebilecek yetkinlikte olup bu bilgi kesin niteliktedir. İslam hukuku normları ise akılla kavranabilir ve kavranamaz olmak üzere iki alanla ilgilidir. Aklen kavranabilir alanla ilgili olan normları tutarlı olup bildirilme olmasa da bilinebilir. Ancak bu norm bilgisi hukuki nitelikli olup kişilerin dini sorumluluğunu gerekli kılmaz. Buna karşın Mütekellimin’e göre kudret sıfatının h âdis varlığa taalluk edeceği düşüncesinden dolayı tekvin diye bir sıfat yoktur ve doğadaki varlık irade ve kudret sıfatlarının bir ürünü olup varlıkta nedensellik ilişkisi bulunmamaktadır. İslam hukuku normları Şâri’in irade sıfatının ürünü olmaları nedeniyle de aralarında bir tutarlılığın olması gerekmez zira O’nun iradesini hiçbir şey sınırlandıramaz. Bu iki farklı varoluş anlayışının pratik bir sonucu olarak Fukaha yönteminde İslam hukuku normlarının ontolojik temeli Şâri’in kavli ve kevni emrine dayandırılırken, Mütekellimin yönteminde ise normların varoluşsal temeli Şâri’in kavli emrine ve Hz. Peygamber’in kavli emri ve fiili eylemlerine dayandırılmaktadır.Keywords : İslam Hukuku, Nedensellik, Norm, Akıl, Tutarlılık