- Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
- Vol: 15 Issue: 3
- MEZHEPLERİN AYRIŞMA KONUSU HALİNE GETİRİLMESİ
MEZHEPLERİN AYRIŞMA KONUSU HALİNE GETİRİLMESİ
Authors : Zübeyir Bulut
Pages : 277-294
View : 7 | Download : 5
Publication Date : 2015-09-15
Article Type : Research
Abstract :İtikadî ve fıkhî İslâm mezheplerinin ilk teşekkül dönemlerinde "görüş” anlamında kullanılan ve olumlu çağrışımı olan mezhep kavramı, İslâm tarihinin ilerleyen dönemlerinde "fırka” anlamı kazanmıştır. Görüş ayrılığının rahmet ve fikrî zenginlik olarak görüldüğü bir süreçten mezheplerin ayrışma konusu ve katı dinî yapılar haline geldiği bir sürece geçişte siyasal iktidarların kendilerine dinî meşruiyet sağlama gayesi önemli bir etken olmuştur. İmam Ebû Hanife, İmam Malik, İmam Cafer-i Sadık, İmam Şafi ve İmam Ahmed bin Hanbel gibi âlimlerin günün yeni meselelerine çözüm üretmek amacıyla ortaya koydukları çabaları ve dinin temel nasslarını esas alan ve akıl ile nakli hüküm çıkarma sürecinde birbirinin karşıtı olarak görmeksizin kullanan yöntemleri, İslâm tarihinin başlangıç dönemlerinde Müslüman ümmete bir esneklik ve özgür anlayış kazandırmıştır. Fakat ilerleyen asırlarda mezhepler fırkalar şeklinde kemikleşip/dogmatikleşip değişmez dinî yapılar haline gelince başta iktidarlarına ideolojik meşruiyet kaynağı arayan yönetimlerin himayeci tutumları ve her bölge halkının bu dinî yorumları kendilerini kolayca tanımlayacakları kimlik malzemesi haline getirmeleri mezheplerin çatışma enstrümanına dönüşmesinin önünü açmıştır. Günümüzde aynı topraklarda yaşayan grupların birbirlerini tekfir etmelerinin ve naslardan ilgisiz hükümler çıkararak birbirlerinin kanlarını helal görmelerinin temelinde bu tahammülsüz dinî kabul ve yorumlar yatmaktadır. Bu çatışma ortamında her mezhebî grup kendisinde Kur’an’ı siyasal ve ideolojik amaçları doğrultusunda yorumlama hak ve yetkisini görebilmektedir. Düşünce özgürlüğünden ve medeniyet perspektifinden yoksun olan dinî gruplar, bugünü zihniyetleri doğrultusunda dönüştürmekle yetinmeyip farklılıkların tarih ve coğrafya üzerindeki izlerini bile silme operasyonu gerçekleştirmektedirler. Bu makalede biz durum tespiti yapmanın yanı sıra aklın ve hür düşüncenin yeniden nasıl egemen kılınacağının ve başkalarının doğrularına saygılı dinî anlayışın nasıl inşa edileceğinin imkân ve yollarını araştırıp tartışacağız. Bu amacın gerçekleştirilmesi büyük ölçüde nitelikli bir eğitime ve sadece aynı dine mensup farklı kesimlerle değil, farklı din mensuplarını tanımaya da bağlıdır. Bundan dolayı kozmopolit ortamlar uzlaşma ve sosyal barış için kaçırılmaz bir fırsat olarak değerlendirilebilir.Keywords : Mezhep, İslâm toplumu, ayrışma, çözüm, özgür düşünce