- Bitig Edebiyat Fakültesi Dergisi
- Cilt: 3 Sayı: 6 - CUMHURÄ°YET'Ä°N 100. YILINA Ä°THAFEN
- Cumhuriyet’in Sosyolojisini Kurmak: Ziya Gökalp’te Modernleşme ve Kimlik
Cumhuriyet’in Sosyolojisini Kurmak: Ziya Gökalp’te Modernleşme ve Kimlik
Authors : Zafer Durdu
Pages : 49-58
Doi:10.5281/zenodo.10456398
View : 62 | Download : 55
Publication Date : 2023-12-29
Article Type : Research
Abstract :Bilim olarak 19. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkan sosyoloji kısa süre içerisinde önce Batı Avrupa’ya, daha sonraki süreçte de tüm dünyaya yayılmıştır. Türkiye’de de sosyolojinin düşünce dünyasına, aydınların gündemine girmesi 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarına denk gelir. Bu anlamda Türkiye’de sosyolojinin kurumsallaşmasına öncülük eden, bir sosyoloji sistemi kuran ve yerlileştiren ilk sosyoloğumuz Ziya Gökalp’tir. Durkheim sosyolojisinin ve pozitivist geleneğin temsilcisi olarak Gökalp, öncelikle Osmanlı son döneminde yaşanan kötü gidişatın durdurulması, devletin çöküşten kurtarılması gibi büyük sorunlara çözüm aramıştır. Sosyoloji bilimini kullanarak devleti ve toplumu bir arada tutacak, yeni bir kimlik ve yeni bir dayanışma sistemi ile bütünleşmeyi sağlayacak formülü arayan Gökalp milli bir kimlik inşası ile yola çıkmıştır. Bu yolun ana hatları ise modernleşme ile tarif edilebilir. Gökalp, modernleşme için Batı uygarlığını rol model alır. Modernleşmek demek Batı’yı taklit etmek değildir; modernleşmek demek Batı’nın üstün yönü olan teknik ve bilimdeki gelişmeleri takip etmek ve benimsemektir. Modernleşirken kendi kültürümüz ve değerlerimizden de vazgeçmemeliyiz ifadesi ile bir tür senteze ulaşmayı hedefleyen Gökalp, "Türkleşmek, İslamlaşmak ve Muasırlaşmak” metninde söz konusu hedefini tarif eder. Ziya Gökalp, modernleşmenin gerekliliğini ifade etmiş, özellikle zamanının gençlerine seslenmiştir. Onun tespitlerine göre modernleşirken yeni bir kimlik de inşa edilmeliydi. Bu kimlik milli bir kimlik olmalıydı. Milliyetçi düşüncenin önemli öncülerinden de olan Gökalp, fikirleri ile hedefleriyle Cumhuriyet’e ve Mustafa Kemal Atatürk’e de etki etmiştir. Cumhuriyet’in modernleşme çizgisinin tümü olmasa bile pek çok yönünde Gökalp’in izleri mevcuttur. Sosyoloji bilimi aracılığıyla çok kimlikli, bütünleşme becerisini kaybetmiş bir toplumu, yeni dünyanın yeni değerlerine sahip, modern bir ulus haline getirebilmenin çabası onun modernleşme ve kimlik anlayışında keskin bir biçimde vardır.Keywords : Ziya Gökalp, Türk Sosyolojisi, Modernleşme, Kimlik, Cumhuriyet