- Bitig Edebiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 2 Issue: 3
- İnsandan Hayvana Kurban Ritüelinin Değişim ve Dönüşümü: Manas Destanı Örneği
İnsandan Hayvana Kurban Ritüelinin Değişim ve Dönüşümü: Manas Destanı Örneği
Authors : Mehmet Naci Önal, Cansu Daşdemir
Pages : 133-148
View : 14 | Download : 2
Publication Date : 2022-06-27
Article Type : Research
Abstract :Dinî ayinlerin en temel şekli ve insanlık tarihi kadar eski olan kurban, ilkel dönemlerden modern zamanlara kadar varlığını devam ettiren ve inanç sistemlerinin merkezinde yer alan bir ritüel olarak karşımıza çıkar. Kanlı ve kansız kurban şeklinde uygulanan bu ritüellerin temelinde, iyi ve kötü ruhların gazabından korunma, onlara teşekkür etme ve onların yardımlarını kazanma isteği vardır. Bu isteklerin yerine getirilmesi için tarih öncesi dönemlerden itibaren birçok toplumun doğaüstü güçlere kurbanlar sunduğu bilinmektedir. Bu toplumların kimi ayinlerinde sığır, at, koyun ve koç gibi hayvanlar kurban edilirken kimi toplumlar da hem hayvan hem de insan kurban edildiği görülür. İnsan kurbanının varlığı çeşitli toplumlarda ispatlanmış olmasına rağmen, Türklerde insan kurbanı tartışmalıdır ancak tarihin derin geçmişinden izler taşıyan sözlü kültür içinde insan kurbanının varlığını görmek mümkündür. Bu örneklerden biri, Kırgız Türklerinin kültür hazinesi olarak nitelendirilen Manas Destanı’nda yer alır. Destanda eski bir âdet olarak günahkâr insanların Almambet için kurban edilmek istenmesi, insan kurbanının törensel bir kalıntısı ve tanrıyı öldürme töreninin bir yansıması olarak karşımıza çıkar. Ancak bu insan kurbanı ritüeli, mevcut şartlara ve değişen sosyokültürel etkenlere göre birçok dönüşüme maruz kalmış ve insan kurbanının yerini hayvan almıştır. Bu makalede kurban sunma ve ekseriyetle insan kurbanı ritüelleri üzerinde durulacaktır. Akabinde sunu fenomeninin insandan hayvana dönüşümü Manas Destanı’ndan edindiğimiz bilgiler doğrultusunda açıklanmaya çalışılacaktır.Keywords : Değişim, Dönüşüm, Kurban, İnsan Kurbanı, Manas Destanı