Sâlim Tezkiresi’nde Estetik Şiir Yorumları
Authors : Gökhan Güler
Pages : 35-52
View : 17 | Download : 3
Publication Date : 2021-06-28
Article Type : Research
Abstract :Tezkire türü, klasik Türk edebiyatında oldukça ilgi çekmiş ve Doğu Türkçesinde doğup esas gelişimini Anadolu topraklarında gerçekleştirmiş bir edebî üründür. Anadolu sahasında ilk kez Sehi Bey tarafından 1538 yılında yazılmıştır. Bundan sonra sayıları değişmekle beraber, Anadolu’da 20. yüzyıla kadar tezkireler yazılmaya devam etmiştir. 17. yüzyılda antolojik bir mahiyete bürünüp sadece şiir örnekleri arındırmaya başlayan bu tür, 16. ve 18. yüzyıllarda biyografiyi de ön planda tutmuştur. Osmanlı Devleti’nin yüzünü Batı’ya dönmesiyle başlayan epistemolojik değişim süreci, edebî sahaya da yansımış ve 19. ve 20. yüzyıllarda yazılmış olan tezkireler daha Avrupai ve daha modern özellikler kazanmıştır. Şuara tezkirelerin edebiyatımız için iki temel öneme sahip oldukları söylenebilir: İlk olarak, çok bilinen ve sevilen şairler dışında kalan daha az bilinen şairlerin biyografileri ve şiirleri günümüz araştırmacılarına sunulur. İkinci olarak ise, tezkirelerdeki şiir seçimi bize oluşturuldukları dönemin şiir zevklerine dair bir fikir verir. Tezkireyi terkip eden kişinin şahsi şiir zevkinin yanında, yaşadığı yıllardaki halkın şiir zevkine hitap eden şiirlerin seçilip esere alındıklarını varsayabiliriz. Buna ek olarak, bazı tezkire yazarları şair biyografilerinin yanında sadece şiir örnekleri vermekle yetinmez. Örneğin Sehi Bey (1471-1548), Latifî (1491-1582) ve Rıza (?-1671) gibi kimi yazarlar şiir örneklerinin yanında şairleri ve şiirlerini yorumlama ve eleştirme çalışmasına da girmiştir. Bu açıdan, bu çalışmanın amacı 18. yüzyılda yaşamış olan Sâlim’in Tezkire-i Şu’arâ adlı eserinde kendine göre yaptığı şiir yorumlarını, iyi şiir-kötü şiir ayrımını ve bir şiiri iyi kılan ve kılmayan ölçütlerini görebilmektir. Batılı anlamda bir poetikası olmayan klasik Türk şiirinin "makul, iyi, güzel, başarılı” örneklerinin ölçütlerini Sâlim’in ve diğer yazarların tezkirelerini daha çok inceleyerek öğrenebileceğiz.Keywords : biyografi, Sâlim, şiir yorumları, tezkire, Tezkire-i Şu’arâ