- Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi
- Volume:2 Issue:1
- Ca‘ferîliğin Anadolu’ya Girişi
Ca‘ferîliğin Anadolu’ya Girişi
Authors : Şaban Banaz
Pages : 41-75
Doi:https://doi.org/10.5281/zenodo.11261259
View : 1 | Download : 0
Publication Date : 2024-06-30
Article Type : Araştırma Makalesi
Abstract :Ca‘ferîliğin Anadolu’ya ne zaman ve ne şekilde girdiğinin bilinebilmesi için birbirine komşu olan ve çok köklü geçmişlere sahip olan Türkiye ile İran Devletlerinin tarihsel süreçteki ilişkilerinin iyi bir şekilde bilinmesi gerekmektedir. Ca‘ferîliğe ait birtakım inançların Anadolu’ya girişi hakkında bugüne kadar yapılan çalışmalarda çoğunlukla tarihsel süreç incelenmiş; ortaya konulan fikirlerde ise çok farklı tarihsel temellendirmeler yapılmış ve birbirine zıt görüşler ortaya koyulmuştur. Ca‘ferîliğe ait birtakım anlayışlar Anadolu’ya ilk olarak 15. yüzyılın sonları ile 16. yüzyılın başlarında Safevî propagandaları sayesinde girmiştir. Nitekim Safevî Hanedanlığı, kuracakları devlet düzenini sarsılmaz temeller üzerine inşa etmek ve siyasi yönden de yönetimlerine mutlak itaati sağlamak için Sünnîliği bırakıp Şiîliği tercih etmiş; bu yeni düşünce sistemini kendilerine taraftar toplamak ve devletin sınırlarını genişletmek maksadıyla Anadolu’nun her yerine yaymaya çalışmıştır. Ancak Selçuklulardan beri Anadolu’da baskın bir Sünnî İslam anlayışının olması ve bunun da devlet politikası haline dönüşmüş olması sebebiyle Ca‘ferîlik, Anadolu’da yayılma imkânı bulamamış; mezhebî bir kimlik ve yaşayan bir halk topluluğu olarak varlık gösterememiştir. Safevî propagandalarının yoğun olarak yapıldığı dönemlerde Anadolu’da sadece Ehl-i Beyt Sevgisi, Oniki imam, Kerbela, tevellâ ve teberrâ anlayışları gibi Ca‘ferîliğe ait birtakım anlayışların tezahürleri olmuştur. Ca‘ferîliğin mezhebi kimlik ve toplumsal varlık olarak Anadolu’ya girişi daha çok yakın dönemlerde Ermenistan, Azerbaycan ve Rusya gibi ülkelerden göçerek gelenlerin Türkiye’ye yerleşmeleri neticesinde olmuştur. Literatür taraması ve doküman analizi yöntemi ile gerçekleştirdiğimiz bu çalışmada Ca‘ferîliğin Anadolu’ya girişi hakkındaki birtakım iddialara yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Anadolu’nun Şiîlik etkisine maruz kaldığı Safevîler dönemi ile başlattığımız ve sonrasında günümüze kadar gelen süreci değerlendirmeye çalıştığımız bu çalışmada konuyla ilgili tarihsel dönemler makale sınırları kapsamında derin tahlillere girmeden ele alınmış ve tartışılmıştır.Keywords : Mezhepler Tarihi, Şiî, Ca‘ferîlik, İmâmiyye, Safevîler, Anadolu