- Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: 11
- İslâm Dünyasında Ansiklopedik Eser Yazımı Nüveyrî ve Ömerî Örneği
İslâm Dünyasında Ansiklopedik Eser Yazımı Nüveyrî ve Ömerî Örneği
Authors : Hakan Can
Pages : 355-375
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2018-06-25
Article Type : Research
Abstract :Ansiklopediler, hazırlandıkları dönemde ilim, kültür, toplumsal gelenek ve görenek, sanat, mimarî ve teknik gibi çeşitli dallarla ilgili birçok bilgiyi bünyesinde barındırır. Diğer bir açıdan yazıldığı dönemin ilmî ve kültürel belleğini yansıtır. İslâm ve Batı dünyasında ansiklopedi yazımına oldukça önem verilmiş ve bu türde çokça eser telif edilmiştir. İslâmî ilimler alanında ansiklopedik eser telif etme geleneğinin on üç asrı bulan uzun bir geçmişi vardır. Bu gelenekle birlikte verilen eserlerin büyük çoğunluğunun biyografîk eserler olduğu görülmektedir. Miladî XIII ve XIV. asırlar İslâmî ilimler açısından oldukça verimli bir dönem olmuştur. Ansiklopedik çalışmalar açısından da bakıldığında İslâm dünyasının en değerli ansiklopedik eserlerinin ortaya konulması yine bu dönemlere rastlar. Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Yûsuf el-Hârizmî’nin (ö. 387/997), Mefâtihü’l- ‘Ulûm ʼ u ile hareketlilik kazanan bu çalışmalar Ahmed b. Fazlullah el-Ömerî (ö. 749/1348), Ahmed b. Ali el-Kalkaşandî (ö. 821/1418) ve Nüveyrî (ö. 733/1333) ile zirveyi yaşamıştır. Ele aldığımız bu çalışmada Nüveyrî’nin Nihâyetü’l-Ereb’i ve Ömerî’nin Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâliki’l Emsâr adlı ansiklopedik eserleri incelenmiş olup İslâm tarihi alanında araştırma yapmak isteyenlere ilgili eserlerin tarih ile alakalı bölümleri üzerine sistematik bir çalışma sunulmuştur. Ayrıca ele alınan ansiklopedik eserlerin İslâm tarih yazımında yeri ve önemi tespit edilmeye çalışılmıştır.Keywords : İslâm Tarihi, Ansiklopedi yazımı, Nüveyrî, Ömerî, Nihâyetü’l-Ereb, Mesâlikü’l-Ebsâr