Morfolojik Açıdan Arap Dilinde İlhâk Olgusu
Authors : Fatih Ulugöl
Pages : 559-578
Doi:10.33460/beuifd.997299
View : 14 | Download : 6
Publication Date : 2021-12-15
Article Type : Research
Abstract :Arap dili morfolojisinde mezîd bâblar dışında, kendisinde bir veya iki harf ziyâde edilen bazı bâblar bulunmaktadır ki bunlara mülhak bâblar denmektedir. Bu bâblara uyarlanabilen kelimeler, sırf lafzî yönden başka kelimelere benzetilmek amacıyla oluşturulmuştur. Mülhak bâblar, kelimenin üç türünden sadece fiil ve isimlerde bulunmaktadır. Fiillerde rubâî mücerred ve rubâî mezîd bâblara yapılan ilhâklar, isimlerde ise rubâi mücerred, rubâî mezîd, humâsî mücerred ve humâsî mezîd bâblara yapılmaktadır. Mülhak bâblardan bazıları dilciler tarafından kıyâsî olarak kabul edilirken çoğunluğunun semâ’î olduğu ifade edilmiştir. İlk dönem dilcileri tarafından da ele alınan mülhak bâbların kullanılması bir taraftan Arap dilinin kelime zenginliğine katkı sağlamış, diğer taraftan özellikle şiirlerde vezin uyumu hususunda şairlere önemli kolaylıklar sunmuştur. Kendisinde bir ya da iki harf ziyâde edilmesi sûretiyle oluşturulan mülhak bâblar ile diğer mezîd bâblar dilciler tarafından farklı kategorilerde ele alınmıştır. Bunun en temel sebebi, mezîd bâblarda ziyâde edilen harflerin kelimeye farklı bir mana katmak amacıyla ziyâde edilmesi, mülhak bâblardaki ziyadenin ise sadece bir kelimeyi vezin olarak başka bir kelimeye benzetmek amacıyla yapılmış olmasıdır. Mülhak bâblar incelendiğinde kelimelerin başka bâblara rastgele uyarlanmadığı, kelimenin hangi türlerinde ilhâkın yapılacağı, kaç harfin ziyade edileceği, ziyade edilen harfin kelimenin neresine yerleştirileceği vb. hususlarda bazı temel ilkelerin gözetildiği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Arap dilindeki önemli olgulardan biri sayılan ilhâk konusu ele alınacak, mülhak bâbların kalıpları, ilhâkın amaçları, türleri ve harfleri incelenecektir.Keywords : Arap Dili, İlhâk, Mülhak, Mülhakun Bih, Mezid