- BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 7 Issue: 1
- HÂRİCÎLİK ANLAYIŞININ KÖKENLERİ VE GÜNÜMÜZDEKİ YANSIMALARI
HÂRİCÎLİK ANLAYIŞININ KÖKENLERİ VE GÜNÜMÜZDEKİ YANSIMALARI
Authors : Necmettin Çalişkan, Yusuf Okşar
Pages : 99-124
Doi:10.33460/beuifd.699688
View : 16 | Download : 7
Publication Date : 2020-06-15
Article Type : Research
Abstract :İslam coğrafyasının parçalanmışlığı, politik, ekonomik ve bilimsel açıdan geri kalmışlığı içerisinde müslümanların değişen dünyaya uyum sağlama noktasındaki sorunları gün geçtikçe derinleşmektedir. Bu itibarla dünyanın hızla değişen konjonktürel yapısı içerisinde var olma mücadelelerinin bir örneği olarak köktenci oluşumların temellerinin hem Kur’ânî referansları hem de mezhepler tarihi açısından nasıl tahlil edilmesi gerektiği, bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira bu radikal yaklaşımın kendi içerisinde örgütlenme ve "militan devşirme” reflekslerinin altında İslâmî söylemlerin olması, konunun Hâricî düşüncenin evrimi açısından incelenmesini gerekli kılmıştır. Radikalizm ve fundamentalizmin ortaya çıkmasında psikolojik ve bireysel etmenlerin yanında siyasî, ekonomik ve kültürel birçok değişken rol oynamaktadır. Ancak daha da dikkat edilmesi gereken hususun, radikal söylemlerin Kur’ân âyetleri ile temellendiriliyor olmasıdır. Zira kendilerine böyle bir söylem geliştirenlerin dinin ana kaynağına dayanıyor olmalarının altında yatan sebepler ciddi bir şekilde irdelenmelidir. Kuşku yok ki her bir başlığı ele almak çalışmanın sınırları açısından mümkün görünmemektedir. Bu itibarla bu çalışmanın temel hedefi, problemin mezheplerle ilgili kısmını ele alarak İslam’ın özüne aykırı olarak gelişen yönlerini ve geçmişten günümüze gelen benzer dini söylemlerle ilgili temellerini ortaya koymaktır. Ayrıca itikadı, ilmihale dönüştürme, ilâhî metni literal okuma ve katı hadisçiliğin Hâricî anlayışa benzeşen ve ayrışan yönleri de ele alınmıştır. Araştırmanın mahiyeti betimsel nitelikli olduğu için çalışmada ağırlıklı olarak doküman taraması yapılarak içerikler değerlendirilmiştir. Yapılan araştırma ve değerlendirmeler sonucunda ortaya çıkan temel çıkarımlardan birisi, sosyal, siyasî ve kültürel açıdan bir tecdit ve ıslah hareketi olarak batılı referansları da kullanarak aydınlanmacı bir yaklaşımla, İslam dünyasını ayağa kaldırmaya çalışan birtakım oluşumların; zamanı bir noktada dondurmak ve Kur’ân âyetlerini kendi ideolojik söylemleri için basamak yapmalarıdır. Bu durum hem ilerlemeyi hem de sorunları kendi bütünlüğü içerisinde çözmeyi imkânsız hale getirmektedir. Böyle bir imkansızlık içerisinde araştırmada, Hâricîlik zihniyetinin ortaya çıkardığı temel sorunlar ve sorunlara yol açan sebepleri üzerinde durularak günümüzde aşırı ve radikal tutumların ortadan kalkması için çözüm yolları gösterilmiştirKeywords : Hâricîlik, Aşırılık, Köktencilik, Selefilik, Kur’ân