ALMAN TOPÇU BİNBAŞI LİERAU’NUN DİLİNDEN KÖSTEN ADASI’NIN KURTARILMASI
Authors : Sehernaz Güvenbaş, Mesut Güvenbaş
Pages : 367-381
Doi:10.33431/belgi.789743
View : 11 | Download : 2
Publication Date : 2021-01-01
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı ordusunun ıslah çalışmaları kapsamında Almanya ile girişimler Birinci Dünya Harbi öncesinde başlamıştı. Osmanlı Devleti’nin bu konudaki talep ve isteği 1913 yılında Almanya tarafından uygun görülmüş, gelen askerî heyetin başkanlığına General Liman von Sanders tayin edilmişti. Birinci Dünya Savaşı boyunca Osmanlı Devleti’nde görev yapan Alman subaylar, Türk ordusunda önemli görevler almıştı. Çanakkale Muharebeleri başta olmak üzere bu subayların farklı bir misyon üstlenerek Almanya’ya hizmet ettikleri, gerçek anlamda Osmanlı Devleti’nin menfaatlerini göz ardı ettikleri ve emirleri Berlin’den aldıkları yönünde genel bir eleştiri de bulunmaktadır. Ancak Birinci Dünya Savaşı’nda görevini layıkıyla yerine getiren ve yaptıkları işlerle ön plana çıkan Osmanlı Devleti’nin müttefiki yabancı subaylar da bulunmaktaydı. Bunlardan birisi de Osmanlı ordusunda görev yapan ve Kösten (Uzun Ada) Adası’nın kurtarılmasında önemli bir görev üstlenen Alman Topçu Binbaşı Lierau ve emrindeki personeliydi. İzmir ve çevresi İtilaf Devletleri tarafından savaş boyunca abluka altında tutulmuş, gerek gemi ve gerekse tayyarelerle çeşitli tarihlerde bombardıman edilmiştir. İzmir’e 5-9 Mart 1915 tarihleri arasında hem gemi hem de tayyareler ile gerçekleştirilen bir saldırı daha vardır ki Çanakkale Deniz Harekâtının hemen öncesine denk gelmektedir. İngilizlerin, Alman denizaltıları ile ilgili endişeleri İzmir’in bu tarihlerdeki bombardımanında etkilidir. Çanakkale deniz savaşlarının sarpa sardığı sırada Türklerin dikkatini İzmir’e çevirmek ve Çanakkale’deki kuvvetlerinden bir kısmını çekmelerini sağlamak için bu bombardımanın yapıldığı değerlendirilmektedir. Çanakkale’de istedikleri başarıyı gösteremeyen İngilizler, saldırılarını Küçük Asya sahillerine, öncelikle İzmir’e yöneltmişti. 1915 yılının başlarında İtilaf Devletlerinin İzmir’e çıkarma yapacağı haberi birkaç kez verilmişti. Sonunda 27 Mayıs 1915’te Kösten ve Hekim adalarını işgal etmeyi başardılar. İngilizler ele geçirdikleri Kösten Adası’na topçu yerleştirmişler, bir tayyare alanı yapmışlar, adanın batısındaki küçük limanlarda bulundurdukları savaş gemilerinin güvenliği için de koyların ağzını ağlarla çevirerek mayınlamışlardı. Kösten ve Midilli arasında da sık ve düzenli vapur seferleri yapıyorlardı. İngiliz savaş gemileri, Kösten Adası’nın Kuzey-Doğu sahili ile Menemen Körfezi arasında durarak, İzmir’in eski istihkâmlarını, yani Yenikale’yi ve oradaki irtibat bataryalarını sık sık bombardıman ediyorlardı. Kösten Adası Çanakkale’ye yakın olması ve İzmir Körfezi içerisindeki konumu ile stratejik bir konumdaydı. Ayrıca Kösten Adası İngilizler tarafından işgal edildikten sonra, bölgedeki İtilaf Devletlerinin deniz ve tayyare faaliyetleri de günden güne artmıştı. Kösten Adası, İngilizler için Midilli öncesi önemli bir merkez haline gelmişti. Çanakkale başarısızlığı sonrası İtilaf Devletlerinin, İzmir’e karşı gerçekten bir teşebbüse girişecek olması halinde, Kösten Adası elbette önemli bir üs olacaktı. Bu anlamda Kösten’in İngilizlerden geri alınması gerekiyordu. Bu nedenle hazırlıklar yapılmaya başlandı. Gelibolu yarımadasında da önemli görevler yapan 36 Numaralı Avusturya 15’lik Obüs Bataryası İzmir’e yollandı. Batarya komutanı Avusturyalı Yüzbaşı Manouschek’ti. Bu batarya Urla Yarımadasının en uzak ucuna sevk edildi ve mevziiye girdi. 17 Nisan 1916 gününden itibaren Batarya İzmir Körfezi’ni korumaya hazırdı. Kösten Adasını topa tuttu. Ancak, Kösten Adası’ndaki İngiliz tayyare hangarı bu mevziden vurulamıyordu. Bu dakikadan sonra Alman Binbaşı Lierau Kösten Adası’nın nasıl bombalanabileceğini düşünmeye başladı ve başarılı olduğu harekâtı kendi dilinden yazıya döktü. Çalışmada, ATASE Arşivinden tespit edilen ve Alman Topçu Binbaşı Lierau’nun dilinden aktarılan baskın, film senaryolarını aratmayacak bir macerayı tüm ayrıntılarıyla birincil kaynaklara dayalı olarak sunmaktadır. Çanakkale başarısızlığı sonrası İzmir ve çevresine yapılabilecek bir taarruz öncesi Kösten Adası kurtarılarak önemli bir görev yerine getirilmiş, İzmir ve çevresi üzerindeki abluka da kısmen azaltılmıştı. Çanakkale sonrası bölgeye yapılabilecek bir harekât öncesi stratejik bir ada geri alınmıştı. Alman Binbaşı Lierau ve arkadaşlarının görev bilinciyle kurtarılan Kösten Adası, Birinci Dünya Savaşı sonuna kadar Türklerin elinde kalmıştı. Kösten Adası’nın kurtarılması Birinci Dünya Savaşı’nda, İzmir ve çevresi üzerindeki ablukanın azaltılmasına yarayacak sonuçları gözler önüne sermektedir. Birinci Dünya Savaşı’nın genelinde özellikle Almanya, müttefik olarak eleştirilse de Kösten Adası özelinde, Alman ve Avusturya-Macaristan askerlerinin önemli bir görevi başarıyla yerine getirdiğini ifade etmek gerekir.Keywords : Kösten (Uzun Ada) Adası’nın Kurtarılması, Birinci Dünya Savaşı’nda Alman Subaylar, Alman Topçu Binbaşı Lierau, Alman Deniz Üsteğmen Missoveit, Avusturyalı Yüzbaşı Manouschek, Türk-Alman İlişkileri-Birinci Dünya Savaşı