- Belgi Dergisi
- Vol: 2 Issue: 20 Special Issue
- CUMHURİYET HALK PARTİSİ KURULTAYLARININ YURT DIŞI YANKILARINA BİR ÖRNEK: CHP’NİN V. OLAĞAN KURULTAYI...
CUMHURİYET HALK PARTİSİ KURULTAYLARININ YURT DIŞI YANKILARINA BİR ÖRNEK: CHP’NİN V. OLAĞAN KURULTAYININ SURİYE’DEKİ YANKILARI
Authors : Tahir Kodal
Pages : 2613-2625
Doi:10.33431/belgi.706829
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2020-07-01
Article Type : Research
Abstract :ÖZ Cumhuriyet Halk Partisi, Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından 9 Eylül 1923’te "Halk Fırkası” adıyla kurulmuştur. Bu fırka, Cumhuriyeti’n ilanının ardından 10 Kasım 1924’te "Cumhuriyet Halk Fırkası” adını almıştır. Atatürk’ün genel başkan olarak son defa katıldığı CHF’nin 9 Mayıs 1935’teki dördüncü kurultayında fırkanın adının "Cumhuriyet Halk Partisi” olarak değiştirilmesi kararlaştırılmıştır. CHP’nin kuruluşundan itibaren olağan ve olağan üstü parti kurultayları çok önemli olmuştur. Bu kurultaylarda Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve milleti adına pek çok karara imza atılmıştır. Bu yüzden, CHP’nin parti kurultayları hem iç politika, hem de dış politika bakımından dikkatleri üzerine çekmiştir. Türkiye’de olduğu gibi, Türkiye dışında da ilgi ile izlenen, dikkatlerin yoğunlaştırıldığı CHP kurultaylarından biri de "CHP’nin Beşinci Olağan Kurultayı”dır. Bu yüzden, bu çalışmada CHP kurultaylarının yurt dışı yankılarına bir örnek olarak CHP’nin beşinci kurultayının Suriye’deki yankıları konu edilmiştir. Bu bağlamda, çalışmanın giriş kısmında CHP’nin kurulma sürecinden kısaca söz edilmiştir. Ayrıca, CHP’nin beşinci olağan kurultayına kadar yapılmış olan parti kurultayları ana hatlarıyla açıklanmıştır. Çalışmanın asıl kısmının ilk bölümünde, CHP’nin 29 Mayıs 1939’da yapılmış olan 5. Olağan Kurultayının Suriye’deki yankıları üzerinde durulmuştur. Bu yapılırken, Türk Dahiliye Vekâleti(İçişleri Bakanlığı)’nin Suriye’den elde etmiş olduğu istihbarat bilgileri veya raporu temel alınmıştır. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Daire Başkanlığı belgeleri arasında yer alan bu rapor 11 Temmuz 1939 yılında hazırlanmış ve Türk yetkililerin bilgisine sunulmuştur. Bu raporda; CHP’nin beşinci kurultayının müzakerelerinin ve alınan kararların Suriye’de dikkatle takip edildiği dile getirilmiştir. Bu bağlamda, ilk olarak Suriye’deki manda yönetimini sürdüren Fransızların kurultay hakkındaki görüşleri ortaya konulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde; CHP’nin Beşinci Olağan Kurultayının Suriye’de yer alan partilerdeki izlenimleri, yankıları açıklanmıştır. Bu kapsamda, Kitlecilerin ve Şehbendercilerin görüşlerine yer verilmiştir. Bunlardan başka, Millî Ahrar Partisi’nin ve Türkiye’den Suriye’ye giden muhaliflerin düşünceleri de dile getirilmiştir. Bütün bunlara ek olarak, Suriye’deki Ermenilerin ve Hoybuncu Kürtlerin de bu kurultaya ilişkin düşünceleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın sonuç kısmında ise elde edilen bilgilere dayanılarak bir takım sonuçlara yer verilmiştir.Keywords : Cumhuriyet Halk Partisi, CHP, Beşinci Kurultay, Suriye