- Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: 10
- HANBELİ DÜŞÜNCENİN AKLÎLEŞME SÜRECİNDE İBN ͑AKÎL’İN EŞ’ARÎLİK ELEŞTİRİSİ
HANBELİ DÜŞÜNCENİN AKLÎLEŞME SÜRECİNDE İBN ͑AKÎL’İN EŞ’ARÎLİK ELEŞTİRİSİ
Authors : Mehmet Sever
Pages : 99-122
View : 11 | Download : 4
Publication Date : 2019-12-27
Article Type : Research
Abstract :İslam mezhepleri içerisinde geleneksel düşüncenin en önemli temsilcilerinden kabul edilen Hanbelîlik, aklî istidlâllere karşı mesafeli duruşu ile bilinmektedir. Buna rağmen, tarihsel şartların etkisi ve bazı temsilcilerinin ortaya koymuş olduğu yaklaşımlar ile mezhep içinde aklîleşme eğilimleri görülmektedir. Bununla birlikte, belli dönemlerde mezhebin kimliğini oluşturan temel konuların yorumlanmasında ortaya çıkan bu eğilimler, mezhep içi tartışmalara da sebep olmuştur. Bu bağlamda İbn ͑ Ak î l, Hanbel î d üşü ncede akl î le ş me sürecini başlatan önemli düşünürlerden biri olarak kabul edilmektedir. Yetişme döneminde farklı mezheplere mensup âlimlerden ders almış olması, onun bu yaklaşımında etkili olmuştur. Buna rağmen İbn ͑ Ak î l, Hanbelî düşüncenin şekillenmesinde önem taşıyan konularda geleneksel tepki ve yaklaşımları sergilemiştir. Hanbelî geleneğin oluşumunda Halku’l-Kur’an meselesi hayati bir konumda bulunmaktadır. Bu konu, Ahmed b. Hanbel’in karizmatik otoritesinin ortaya çıkmasında ve daha sonraki süreçte mezhebin teşekkülünde belirgin bir faktör olmuştur. Aynı şekilde Sünni düşüncenin içinde konu hakkındaki çeşitli yorumlar, zamanla farklılaşmanın da temelini oluşturmuştur. Bu bağlamda İbn ͑ Ak î l, her ne kadar akl î metotları fıkıh ve kelam gibi ilim dallarında kullanmış olsa da aynı yöntemi benimsemiş olan Eş’arî düşünceyi, özellikle Kur’an’ın yapısına dair görüşlerinden dolayı eleştirmiştir. Bu sebepten dolayı, İbn ͑ Ak î l’in eleştirileri, Hanbelî düşüncenin aklîleşme sürecinin yönünü tespit edebileceğimiz bir özellik taşımaktadır. Bununla birlikte onun bu yaklaşımı, tarihsel süreçte Hanbelî ve Eş’arî ilişkilerinin on birinci yüzyıl Bağdat’ındaki seyrini görebileceğimiz önemli bir kaynak özelliği taşımaktadır.Keywords : İbn ͑Akîl, Halk’ul-Kur’an, Hanbelîlik, Eş’arîlik