OKTAY RİFAT’IN ŞİİRLERİNDE HAYVAN DAVRANIŞLARI
Authors : Özge Aksoy Serdaroğlu
Pages : 103-122
Doi:10.26517/ytea.551
View : 153 | Download : 79
Publication Date : 2023-12-01
Article Type : Research
Abstract :Yalnızca ilerlemeye odaklanıp gelişmeyi kutsallaştıran, kapitalist kaygılarla yüklü, alışıldık insan merkezci yaklaşım; yerkürenin doğal kaynaklarını hızla tüketmektedir. Günümüzde küresel bir sorun olarak kabul gören çevre krizinin sonuçları, gezegenin sürdürülebilir geleceğini ciddi boyutlarıyla tehdit etmektedir. İnsanlığın çevre duyarlığıyla hareket etmesi artık bir zorunluluk hâlini almış bu duruma sanat ve edebiyat da kayıtsız kalmamıştır. Çevreci eleştiri, edebiyat yoluyla doğayı korumaya ilişkin güçlü bir bilincin peşindedir. Edebiyat ve ekoloji arasında bağ kurarak gezegen merkezci bir yaklaşımı savunur. Çevreci şiir eleştirisiyse kısaca, bir şairin şiirlerinde hayvan ve bitki toplulukları ile cansız varlıklara yani doğanın insan dışı diğer ögelerine duyduğu dikkate eğilir. Bu bağlamda yirminci yüzyıl modern Türk şiirinin öne çıkan şairlerinden Oktay Rifat (1914-1988) doğaya ilişkin sezgisel bir algıya sahiptir. Şiirlerinde ele aldığı hayvan davranışları, okurda çevre bilincinin oluşmasında azımsanmayacak bir değer üretir. Şair, hayvanların ekosistemdeki davranışlarını gözlemler, hayvanlarla arasında etkileşimli bir bağ kurar ve onlar gibi düşünmeye çalışır. Hayvanların iç dünyalarının olduğu kabulünden yola çıkarak onlar hakkında duygusal birtakım öngörülerde bulunur. Her bir hayvan türünü, alışıldık insan merkezci yönelimlerden farklı olarak içkin değerleriyle şiirleştirir. Bu makalenin amacı, Oktay Rifat’ın şiirlerinde hayvanların bilişsel etkinliklerini göz önüne alarak yaşamda kalma çabalarını pekiştiren davranışlarını; hareket-hız, duygu iletişim-düşünce ve evrim süreçlerine göre yaşama uyum sağlamalarına ait kategoriler etrafında okumaktır.Keywords : Çevre krizi, çevreci eleştiri, çevreci şiir eleştirisi, hayvan davranışları, Oktay Rifat