- Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları
- Issue: 18
- TÜRK EDEBİYATINDA BALKANLI KİMLİĞİ VE MEŞRUİYET DEĞERLERİ: ÖMER SEYFETTİN ÖRNEĞİ
TÜRK EDEBİYATINDA BALKANLI KİMLİĞİ VE MEŞRUİYET DEĞERLERİ: ÖMER SEYFETTİN ÖRNEĞİ
Authors : Ayşe Demir
Pages : 89-102
View : 6 | Download : 3
Publication Date : 2017-12-18
Article Type : Research
Abstract :Normal 0 21 false false false EN-US JA AR-SA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Normal Tablo"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:12.0pt; font-family:"Cambria",serif; mso-ascii-font-family:Cambria; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Cambria; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-ansi-language:EN-US; mso-fareast-language:EN-US;} Osmanlı Devleti’nin yıkılışına denk düşen Balkan Savaşları o günkü toplumda travmatik etkiler yapar. Uzun süredir yükselen milliyetçilik, Balkan devletleri arasında etkinleşerek bağımsızlaşma mücadelelerinin motivasyon kaynağı hâline gelir. Bağımsızlık isteğinin fiziksel çatışmaya evrilmesinden önce ise söz konusu milletlerin her birinin ayrı "kimlik” oluşturma çabaları vardır. Bu kimliğin karşısında, "öteki” sıfatıyla Osmanlı ve Türk yer alır. İki karşıt güç arasında gerginleşen yaklaşımlar hem Türk hem de Balkan edebiyatlarında, özellikle de milliyetçilik söylemleri altında geniş yer kaplar. Her iki kutup da diğerinin davasının haklılığını ve meşruiyetini sorgular. Türk edebiyatında bu çabalardan en göze çarpanı, Ömer Seyfettin’in dönemi konu alan hikâyeleridir. Yazar, kimi zaman hikâyelerinde Balkan milletlerinin kimlik oluşturma mücadelelerini Türk milliyetçilerine örnek gösterir kimi zaman ise yanlışlığını kurgu zemininde ispatlama gayretine girer. Bu nedenle yazarın hikâyelerinde Balkanlı kimliği ‘öteki’nin tüm vasıflarını taşır. Ömer Seyfettin Türk kimliğini ve milliyetçiliğini meşrulaştırırken doğal olarak da ‘öteki’ni ve karşıt milliyetçilikleri gayrimeşru hâle getirmektedir. Gayrimeşrulaştırma yöntemlerinin incelenmesi onun ve milliyetçi düşüncenin zihin haritasını ortaya koymak açısından önemlidir. Makalede bu ön kabulden yola çıkılmış, hikâyelerde karşıt değerler incelenmiştir. Öncelikle, ideoloji kuramının önemli araştırmacılarından Teun van Dijk’in, söylem analizine imkân veren, söylem kiplerinin birkaçından yararlanılmıştır. Van Dijk’e göre her ideoloji kendi değerlerini ve söylemini güçlendirmek amacıyla karşıtın zaafiyetini vurgulama yoluna gider. Karşıt ya da ötekinin ‘değerleri’, ‘yaşam biçimi’ ve ‘görüşleri’ gayrimeşrulaştırılır. Böylelikle ‘biz’in, kendi değerlerinin iyi yönleri daha da belirginleşir. Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde milliyetçi ideolojinin diğer söylem olanaklarının yanında meşrulaştırma kipine de sıklıkla rastlanır. Onun genel kimlik söylemini değerlendirmek, her iki kutup arasındaki bakış açısını, algılayış biçimini görmeyi sağlayacak, ilişkilerin dünden bugüne yol haritasında bir noktayı edebî sahada aydınlatacaktır.Keywords : Türk edebiyatı, Balkan kimliği, Ömer Seyfettin, milliyetçilik, söylem analizi