- Din ve Felsefe Araştırmaları
- Vol: 5 Issue: 1
- Metodolojik Tabiatçılık Tartışmaları Bağlamında Gazali’nin Tabiî Nedensellik Eleştirisi...
Metodolojik Tabiatçılık Tartışmaları Bağlamında Gazali’nin Tabiî Nedensellik Eleştirisi
Authors : Rahim Acar
Pages : 74-91
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2022-08-11
Article Type : Research
Abstract :Bu makalede Gazâli’nin felâsifenin, hassaten İbn Sina’nın nedensellik anlayışına yönelttiği eleştirilerin günümüzdeki metodolojik tabiatçılık tartışmalarıyla ilişkilendirilmesini sorgulamaya çalışağım. Tabiatta katı bir nedensel ilişkiler ağı olduğunu farzetmek meydana gelen tabiî hâdiselerin, tabiî etkenlere dayanarak açıklanabileceğini ima etmektedir. Genel terimlerle konuşursak, tabiatta meyadana gelen hâdiselerin, tabiî etkenlerle açıklanabilmesini kabul etmek metodolojik tabiatçılıktır. Buna karşılık, bütün varlığın tabiî, fiziksel, varlıklardan ibaret olduğu iddiası ise felsefî, yahut ontolojik, tabiatçılıktır. Bu bağlamda çağdaş filozoflar arasında metodolojik tabiatçılığın felsefî tabiatçılığı desteklediğini savunan ateistler olduğu kadar Tanrı’ya inanan dindar filozoflar da bulunmaktadır. Dindar filozoflar tam da metodolojik tabiatçılığın felsefî tabiatçılığı desteklediğini, veya tazammun ettiğini, düşündükleri için metodolojik tabiatçılığa karşı çıkmaktadırlar. Benim bu makalede yapmaya çalışacağım şey, bir anlamda Gazali’nin felâsifenin nedensellik anlayışına yönelttiği eleştirinin, günümüzde metodolojik tabiatçılığa yöneltilen eleştiri ile eş değer olup olmadığını araştırmaktır. Ortaçağ İslam dünyasındaki tartışmaların ve modern tartışmaların bağlamını, kullanılan kavramsal çerçevelerin benzerlikleri kadar farklılıkları olduğunu da dikkate alarak Gazali’nin tavrını ve metodolojik tabiatçılıkla felsefî tabiatçılık arasında nasıl bir ilişki öngördüğünü, tartışacağım. Gazâlî’nin mucizeye yer açmak maksadıyla felâsifenin tabiattaki nedensel düzen tasavvuruna yönelik eleştirileri günümüzdeki metodolojik tabiatçılık eleştirisi ile ilişkilendirilebilir. Bu bağlamda, Gazzâlî’nin filozofların nedensellik anlayışına yönelttiği eleştirinin bir metodolojik tabiatçılık eleştirisi sayılacağını göstermeye çalışacağım. Ancak Gazâlî’nin filozofların nedensellik anlayışına yönelttiği eleştiri metodolojik tabiatçılığın, tabiatın ötesinde hiçbir şey olmaması anlamında felsefî yahut ontolojik tabiatçılığı desteklediği şeklinde değildir. Gazâlî’nin filozoflara yönelttiği eleştiri, metodolojik tabiatçılığın Tanrı’nın âlemdeki mutlak hükümranlığının reddini gerektireceği dolayısıyla deizmle ilişkilendirilebileceği şeklindedir.Keywords : Metodolojik Tabiatçılık, Felsefî Tabiatçılık, Gazâlî, Mucize, Nedensellik Eleştirisi, Deizm