RUS ARŞİVLERİNDE MUSTAFA KEMAL PAŞA ve TÜRKİYE (1918-1922)
Authors : Telli Akhundova Korkmaz
Pages : 11-28
View : 85 | Download : 90
Publication Date : 2023-12-22
Article Type : Research
Abstract :Dünya tarihinde coğrafi olarak en çok yayılan ve kabul gören iki ideolojiden biri kapitalizm, diğeri ise sosyalizmdir. Özel mülkiyete ve sömürgeye dayalı liberal bir sistemi öngören kapitalizm, 1789 Fransız İhtilali’ni; kolektif mülkiyeti, ekonomik eşitliği, toplumu öne çıkaran sosyalizm ise 1917 Bolşevik İhtilali’ni doğurmuştur. Kapitalizm, 1914 yılında Avrupa’yı "dünyanın paylaşım savaşı” denilebilecek I. Dünya Savaşı’na sürüklemiştir. I. Dünya Savaşı’nı başlatan ülkelerin paylaşmak istedikleri coğrafi bölgelerin en önemlilerinin Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde olması sebebiyle, Türk tarihinde 20. yüzyılın başları zorlu yıllar olarak değerlendirilmektedir. Devletin yöneticileri ve tebaası, gelişen siyasi-iktisadi olayların odak noktası olmuştur. Durumu daha da ağırlaştıran ve bütün fikirleri, akımları, ideolojileri etkileyen Sevr Antlaşması (1920) bu dönemde imzalanmıştır. Osmanlı bürokrasisi içerisinde, yeni ideolojilere sıcak bakan şahsiyetlerden biri de Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Paşa’dır. Benzer iç ve dış etmenlerden dolayı Mustafa Kemal’in başlattığı Millî Mücadele, özünde dönemin iki ideolojisinden de etkilenmekle birlikte, bunlardan farklı bir yapı taşımaktadır. Kemalist hareketle ilgili olarak, şimdiye kadar genellikle Avrupa kaynaklı incelemeler yapılmıştır. Oysa Rus arşivlerinin bu konuda önemli bir kaynak olduğu inkâr edilemez niteliktedir. Bu arşivlerde, Mustafa Kemal’in şimdiye kadar yayımlanmamış yazışmalarının yanı sıra Sovyet Rusya’nın Millî Mücadele ile ilgili pek çok istihbarat metni mevcuttur. Bu araştırmada, 1918-1922 yılları arasında, Sovyet Rusya’nın değişik yazışmalarında Mustafa Kemal ve Türkiye ile ilgili belgeler incelenmiştir. Çalışmada, dönemin liderleri Lenin ile Mustafa Kemal karşılaştırılmış, Mustafa Kemal’in Sovyet Rusya’ya bakışı ile Lenin’in Millî Mücadele’ye yönelik düşünceleri irdelenmiştir. Lenin’in bilgi edinme yolları ve istihbaratının niteliği sorgulanmıştır. Sonuçta, Sovyet Rusya’nın yeni kurulmakta olan Türkiye hakkında derinlemesine bilgiye sahip olduğu ve iki ülke liderlerinin de dış politika alanında millî ve ortak çıkarlar doğrultusunda strateji yürüttükleri ortaya konulmuştur.Keywords : Mustafa Kemal, Sosyalizm, Millî Mücadele, Rusya, Türkiye