HARFTEN SESE, HARFTEN GÖRÜNTÜYE BÂKÎ’DE SES-AHENK-GÖRÜNTÜ
Authors : Hasan Kaplan
Pages : 207-225
Doi:10.17133/tba.31294
View : 7 | Download : 4
Publication Date : 2015-06-03
Article Type : Other
Abstract :Şiirde ahengi sağlamanın çeşitli yolları vardır. Bunların başında gelen ve bir uyum oluşturarak şiire müzikal değer katan tekrarlar, her dönem şairlerin başvurduğu kaynaklardan biri olmuştur. Bunların en küçük birimi olan ses tekrarlarında, şairler ünlü veya ünsüz sesleri yineleyerek ahengi sağlamışlardır. Günümüzde armoni başlığında incelenen ses tekrarları için asonans ve aliterasyon terimleri kullanılmaktadır. Aliterasyon, ünsüz harflerin bir ahenk oluşturacak şekilde yinelenmesidir. Aliterasyon sanatı, hem sessel hem de görsel olarak şiire katkı sağlar. Divan edebiyatı Osmanlı Türkçesi diye isimlendirilen bir yazı diline dayanmaktadır. Bu yazı dilinin kaynağı da Arap alfabesidir. Divan şairlerinin bu alfabedeki harfleri çeşitli teşbih unsurları olarak kullandığı bilinmektedir. Harflerin teşbih unsuru olarak kullanılırken şairler tarafından taşıdığı ses ve plastik değerinin dikkate alındığını söyleyebiliriz. Bu çalışmada divan edebiyatının büyük şairlerinden biri olan Bâkî’nin şiirlerinde aliterasyon ile sağladığı ses-görüntü-ahenk birlikteliği üzerinde durulmuştur. Bâkî, aliterasyon yaparken ses tekrarıyla hem ahengi sağlamakta hem de sesin kaynağı olan harfin görüntüsüyle şiire bir görsellik katmaktadır. Bâkî böylece şiirine iki yönlü bir özellik sağlamaktadır: Görsel ve işitsel değer. Aliterasyon incelemelerinde sadece ses tekrarına dikkat edilmemelidir. Şairin aliterasyon yaparken tekrarladığı seslerin görsel olarak beyte olan katkısına, bu seslerin dizilimi ile anlam ve ahenge olan etkisine de bakılmalıdır.Keywords : Ses, harf, ahenk, görüntü, görsellik